Wielka wsypa w Kielcach

9 i 10 lutego 1941 roku Gestapo aresztowało w Kielcach blisko 100 osób powiązanych z konspiracją ZWZ. Była to jedna z największych wsyp kieleckiego podziemia w okresie niemieckiej okupacji.

Aresztowania odbywały się według wcześniej sporządzonych list. Gestapo ujęło wtedy kilkudziesięciu członków ruchu oporu, głównie wchodzących w skład siatki wywiadu kieleckiego obwodu Związku Walki Zbrojnej. W mieszkaniach podejrzanych brutalnie przeprowadzano rewizję, odrywano futryny okien i deski z podłóg. Dotychczas w różnych publikacjach podawana jest liczba 86 uwięzionych osób. W opracowanej przez nas liście na podstawie Księgi ewidencyjnej więźniów liczba ta wzrasta do 98 osób.

Aresztowani zostali osadzeni w więzieniu przy ulicy Zamkowej. Przesłuchania prowadzone przez kieleckie gestapo były niezwykle brutalne. Szczególnie bestialsko obchodzono się z kobietami. W trakcie przesłuchań trzy osoby zmarły.

Po przeprowadzeniu badań odbyły się rozprawy sądu doraźnego, na których zapadały wyroki śmierci. 18 lutego rozstrzelano 6 osób, a 20 lutego kolejne 12 osób. 49 mężczyzn zostało wysłanych transportem z 5 kwietnia 1941 r. do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, a 4 kobiety wywieziono transportem z 3 sierpnia 1941 r. do KL Ravensbrück. Wkrótce do rodzin aresztowanych zaczęły przychodzić informacje o śmierci najbliższych.

Rozmiary akcji niemieckiej policji i przygotowane uprzednio listy uwięzionych wskazywały na pracę agentów. Do wsypy doszło wskutek denuncjacji dwóch młodych kielczanek. Konfidentkami Gestapo były 19-letnia Krystyna Daszewska i rok młodsza Ewa Szczepańska, po mężu Chojnowska. Po wojnie w Kielcach, w 1950 roku odbył się ich proces. Sąd skazał Ewę Chojnowską za kolaborację z Niemcami na 10 lat więzienia, zamienione potem na 5. Odsiedziała kilka lat, wyszła jeszcze przed amnestią. Wina Krystyny Daszewskiej była zdaniem sądu większa, wymierzono jej karę śmierci, którą po apelacji zamieniono na dożywocie. Na procesie pokazano dokument stwierdzający, że od 1943 r. współpracowała z Gwardią Ludową. W więzieniu siedziała do 1956 roku, wyszła na mocy amnestii. W 2013 r. powstał film dokumentalny pt. „Jeśli Bóg wybaczy…” w reżyserii Doroty Kosierkiewicz o historii kieleckich konfidentek.

Lista aresztowanych przez Gestapo 9-10 lutego 1941 roku:

1. Amster Zbigniew (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
2. Bałabuch Henryk (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
3. Bednarski Józef
4. Białkowski Bogdan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
5. Bieńkowski Jan Łukasz (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
6. Borlik Florian ks.
7. Bucki Leon (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
8. Bucki Wojciech
9. Chmielowski Jacek
10. Chmielewski Julian (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
11. Chmurzyński Stefan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
12. Chmurzyński Wacław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
13. Cytryn Elja
14. Cytryn Estera
15. Czapka Aniela
16. Czarnecki Antoni (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
17. Czerwiński Czesław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
18. Dawnow-Zapolski Edward
19. Dąbrowski Bogusław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
20. Dąbrowski Edward
21. Dąbrowski Eugeniusz (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
22. Dąbrowski Tadeusz
23. Delewski Bruno
24. Dereziński Czesław
25. Dobrowolski Witold (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
26. Domagała Szczepan ks. (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
27. Downar –Zapolski Zygmunt (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
28. Dubiński Jan
29. Dubiński Stanisław
30. Dziekan …
31. Galwas Józef (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
32. Gąsiorowski Henryk (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
33. Gąsiorowski Wincenty
34. Grimm Zbigniew (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
35. Grimm Zenon (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
36. Gromko Bolesław ks. (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
37. Grudziński Henryk (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
38. Grzęda Franciszek (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
39. Grzęda Jan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
40. Gutwiński Kazimierz
41. Hajduk Kazimierz (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
42. Jakubowicz Gołda
43. Kapela Stanisław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
44. Karpiec Stanisław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
45. Karolak Kazimierz
46. Kobyłecki Stanisław
47. Korzeniowski Ignacy
48. Kowalski Bolesław
49. Król Stanisław
50. Krupski Stefan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
51. Latkowski Stanisław
52. Leszczyński Stanisław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
53. Maciejczak Maria (KL Ravensbrück transport z 03.08.1941)
54. Matuszczak Henryk
55. Mazurek Franciszek ks. (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
56. Michałowicz Wojciech ks. (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
57. Mordka Mikołaj
58. Niebudek Władysław (Niebudek Włodzimierz – KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
59. Nowak Jeremi (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
60. Opas Jan
61. Olczak Franciszek (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
62. Paszkiewicz Aleksander (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
63. Paszkiewicz Halina (KL Ravensbrück transport z 03.08.1941)
64. Pańszczyk Jan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
65. Pańszczyk Tadeusz (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
66. Pawłowski Józef ks. (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
67. Pilski Józef
68. Poniewierski Jan
69. Postawa Tadeusz (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
70. Przypkowska Maria (KL Ravensbrück transport z 03.08.1941)
71. Przypkowski Mirosław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
72. Pulut Ezechiel (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
73. Rogojski Walerjan
74. Rząrzewski Roman
75. Sendek Aleksander
76. Sendek Stefan
77. Sędek Ryszard
78. Sidel Franciszek
79. Słoka Antoni (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
80. Słota Leon (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
81. Sokalski Jerzy (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
82. Sokalski Michał (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
83. Sokalski Mieczysław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
84. Sokalski Stefan (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
85. Stempel Cecylia (KL Ravensbrück transport z 03.08.1941)
86. Stojek Józef
87. Strąg Aleksy
88. Szymczyk Wojciech (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
89. Wacławik Antoni (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
90. Wężowicz Stefan
91. Włodawer Ita
92. Włosiński Jan
93. Wojtak Marianna
94. Wojtak Stanisław (KL Auschwitz transport z 05.04.1941)
95. Wolański Mieczysław
96. Zabielski Juljan
97. Zdeb Błażej
98. Zieliński Józef

Źródło: A. Massalski i S. Meducki, Kielce w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Wrocław 2007.

https://echodnia.eu/swietokrzyskie/niezwykla-historia-dwie-kielczanki-wydaly-niemcom-kilkadziesiat-osob-dzis-wiemy-kim-byly/ar/8728835

Źródło zdjęcia: https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/102789,Sprawa-niemieckiej-pacyfikacji-Michniowa-przed-wymiarem-sprawiedliwosci.html