Jan Styka był jednym z czołowych malarzy przełomu XIX i XX w. Jego malarstwo było na wskroś narodowe, pełne tematów polskich, przeplatanych tematyką religijną i batalistyczną. Urodził się 8 kwietnia 1858 r. we Lwowie. Zamiłowanie do malarstwa zdradzał od dziecka. Już w gimnazjum lwowskim zwrócił na siebie uwagę nauczyciela rysunku. Studiował w akademiach sztuk pięknych w Wiedniu, Rzymie, Krakowie u Jana Matejki. Był także wybitnym ilustratorem dzieł Henryka Sienkiewicza, na uwagę zasługują ilustracje do Sienkiewiczowskiego „ Quo Vadis”, a także do Homerowskich „ Iliady” i „Odysei”. Prowadził szeroką działalność charytatywną, wspierał przesiedleńców z Rosji. Wydał trzy tomiki wierszy: „Poezja Jana Styki”, „Poezje czasów wojny”, „Z łez, krwi i żelaza”. Jednak jego znakiem firmowym stały się monumentalne panoramy. Był pomysłodawcą i współtwórcą słynnej Panoramy Racławickiej. To wielkie dzieło powstało w latach 1893-1894 we Lwowie, przy współpracy dziewięciu mistrzów pędzla min. Wojciecha Kossaka, Włodzimierza Tetmajera, Teodora Axentowicza. Multimedialną kopię można obejrzeć w Ośrodku Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach.
W swoim malarstwie wykorzystywał motywy z polskiej historii, posługiwał się często alegorią i symboliką religijną. Jego dzieło „Golgota” o wymiarach 60m x 15m uznany jest za największy obraz na świecie o tematyce religijnej. Obecnie eksponowany jest w Forest Lawn Memorial Park w Glendale w Kalifornii. Karol Wojtyła, przyszły papież, w 1976 r. po obejrzeniu „Golgoty”, napisał: „ Pod wielkim wrażeniem dzieła mojego Rodaka Jana Styki, polecam Bogu wszystkich, dla których krzyż Chrystusa jest nadzieją zmartwychwstania i życia”.
Jan Styka przyjechał do Kielc w 1888 r. Tu poślubił swoją byłą uczennicę Lucynę Olgiati, krewną Ludwika Stumpfa, działacza gospodarczego i społecznego, właściciela wielu dobrze prosperujących firm m.in. browaru. W dworku Stumpfa artysta mieszkał, tam miał swoją pracownię: „ otoczony ciepłem rodziny swojej żony” – jak pisał we wspomnieniach. Tu urodzili się dwaj synowie Styki – Tadeusz w 1889 r. i Adam w 1890 r.( również malarze).
„ Gazeta Kielecka” z 8 września 1889 r. pisała: „W pracowni Jana Styki oglądaliśmy szereg nowych prac, już to zupełnie wykończonych, lub też będących na ukończeniu (…) oglądamy w pracowni jego to rozpoczęty obraz historyczny na wielką skalę, to obrazy religijne wykonane do budującego się kościoła św. Wojciecha (…) to znowu zupełnie realistyczne obrazy dziadów z odpustu na Karczówce. Ponieważ już 20 października odbędzie się uroczyste poświecenie kościoła św. Wojciecha w Kielcach, widzimy skończony obraz św. Józefa, św. Rozalii, św. Franciszka i św. Jana (…). Równocześnie rozpoczyna artysta szereg obrazów z życia Matki Boskiej Śnieżnej we Lwowie. (…). Po zakończeniu tej pracy zamierza p. Styka osiąść we Lwowie.”
Pracownia artysty w Kielcach.
Artysta pracował przy polichromiach w kieleckiej katedrze. W kościele św. Wojciecha znajduje się pięć obrazów namalowanych przez Jana Stykę. W ołtarzu głównym –„Cudowne rozmnożenie chleba” – namalowany 1885 r., pokazywany na wystawach w Wiedniu, Lwowie, Krakowie. Zakupiony z funduszy składkowych parafian w 1889 r. za 3 tysiące rubli. Pozostałe obrazy, które można podziwiać w kościele św. Wojciecha to: „Święty Franciszek Seraficki”, „Święta Rozalia”, „Święty Jan Nepomucen” oraz „Święty Józef z Dzieciątkiem”. Dwa kolejne dzieła artysty znajdują się w Muzeum Diecezjalnym w Kielcach to portret biskupa Tomasza Teofila Kulińskiego oraz „Chrystus w koronie cierniowej”.
Jan Styka posiadał także wiele innych talentów, które ujawnił podczas dwuletniego pobytu w Kielcach np. projektował kostiumy na bale karnawałowe, których był także organizatorem. Ponadto pięknie śpiewał barytonem podczas przyjęć i zabaw. Po wyjeździe z Kielc w październiku 1890 r. powrócił do swojego ukochanego Lwowa. Miał tam doskonałe warunki do pracy w dobrze oświetlonej własnej pracowni. W 1919 r. zamieszkał na Capri, tam też utworzył prywatne muzeum swoich dzieł malarskich. Został także członkiem Akademii Sztuk Pięknych św. Łukasza w Rzymie. Zmarł 28 kwietnia 1925 r. w Rzymie.
W 1994 r. ufundowano tablicę poświęconą Janowi Styce w 200. rocznicę insurekcji kościuszkowskiej. Znajduje się ona na ścianie frontowej dawnego dworku Stumpha na Wzgórzu Karscha przy ul. Jana Pawła II.
Magdalena Osipowicz
Źr. Jan Główka, Kielecki epizod Jana Styki, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, T. 19, Kielce 1998, s.211-227.
Elżbieta Stec, Niepodległość Polski w poezji Jana Styki, „Świętokrzyskie”, nr 22, Kielce 11.11.2018, s. 140-144.
Jerzy Z. Pająk, Styka Jan [w:] Świętokrzyski Słownik Biograficzny, T. 2, oprac. zbior. pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009.
Obrazy Jana Styki znajdujące się w Kielcach:
