Rafał Hadziewicz (1803-1886) – wybitny polski malarz XIX wieku, reprezentujący malarstwo portretowe, religijne i historyczne, ostatnie 15 lat swego życia spędził w Kielcach.
Rafał Szymon Tadeusz Hadziewicz urodził się 13 października 1803 roku w Zamchu nieopodal Biłgoraja na Lubelszczyźnie. Był synem szlachcica pieczętującego się herbem Wieniawa – Marcina Hadziewicza i Julianny z domu Dekańskiej herbu Sas.
O dzieciństwie artysty wiadomo niewiele. Jego talent i wrażliwość zauważył jego nauczyciel Taraszkiewicz. Uczył się w Szkole Zamoyskich w Szczebrzeszynie, gdzie uczęszczał na lekcje rysunku. Od 1822 r. studiował na Oddziale Sztuk Pięknych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1829 r. otrzymał stypendium Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Wyruszył do Drezna, potem do Paryża, gdzie studiował i rysował w Akademii Francuskiej w pracowni Duńczyka Bertela Thorvaldsena. W 1831 r. pojechał do Włoch, gdzie przebywał przez trzy lata. Odwiedził między innymi Rzym, Neapol, Bolonię, Florencję oraz Wenecję. Tutaj zdobywał kolejne szlify. Miał też możliwość zapoznać się z niezliczonymi dziełami mistrzów Renesansu -szczególnie bliskich jego sercu.
W tym czasie w Królestwie Polskim wybuchło powstanie listopadowe i rząd wstrzymał mu stypendium. Musiał wracać do kraju. W ramach represji, po upadku powstania zamknięto w Warszawie jego macierzystą uczelnię. W 1834 r. przyjechał do Krakowa. Hadziewicz poznał tutaj jedną z sióstr wybitnego pejzażysty Jana Nepomucena Głowackiego, Anastazję Głowacką. Poślubił ją w 1835 r. Zaczął pracować w Szkole Rysunku i Malarstwa. Niestety w 1839 r. otrzymał od rezydenta rosyjskiego w Krakowie nakaz opuszczenia miasta. Jako poddany rosyjski został wezwany do pracy w Moskwie, gdzie objął obowiązki profesora malarstwa na tamtejszym uniwersytecie.
Po kilku latach pobytu w Moskwie powrócił do Królestwa Polskiego. Właśnie wtedy rozpoczął się jego najbardziej twórczy okres w karierze artystycznej. W Warszawie zaczął malować bardzo dużo, pisał do przyjaciela, „że bazgrze ciągle”. Otrzymywał nowe zamówienia płynące z kościołów rozproszonych po większych i mniejszych miastach Królestwa. Aż do lat 60. XIX wieku, malarstwo religijne było głównym nurtem jego twórczości. Cenne jest to, że do niektórych obrazów zachowały się szkice. To one pozwalają prześledzić proces twórczy od początkowej koncepcji, układu kompozycyjnego, poprzez studia, po ostateczną wersję malarską. Drugą dziedziną, która zajmowała ważne miejsce w twórczości Hadziewicza jest malarstwo portretowe. Wśród portretowanych byli m.in. członkowie kieleckiej rodziny Jarońskich. Jednak w drugiej połowie lat 60. XIX w. portret schodzi powoli na margines twórczości Hadziewicza.
Związki rodzinne przywiodły go do Kielc. Najmłodsza siostra Anastazji, Stefania wyszła za mąż za kielczanina Feliksa Jarońskiego. Hadziewiczowie często u nich gościli. W 1871 r. artysta wraz z rodziną zamieszkał na stałe w Kielcach. Tutaj powstała część jego obrazów i szkiców.
Do kolekcji Tomasza Zielińskiego, założyciela i właściciela pierwszej w Kielcach galerii sztuki, trafił portret ks. Stanisława Staszica jako ministra stanu z 1825 r. Zieliński był jednym z mecenasów artysty.
Hadziewicz namalował także kilka obrazów dla kościołów diecezji kieleckiej. Jednym z nich jest monumentalny obraz z przedstawieniem „Świętej Trójcy” w kościele w Chmielniku. Trzy jego obrazy znajdują się w kościele w Lisowie.
Do końca życia malarz bardzo dużo tworzył. Za jego ostatnie dzieło uważany jest, nieistniejący dziś i znany jedynie z reprodukcji, obraz „Wieczerza Pańska” namalowany w 1886 r. dla kościoła św. Krzyża w Warszawie.
Rafał Hadziewicz zmarł 7 września 1886 r. Został pochowany w Kielcach, a następnie przeniesiony na Cmentarz Powązkowski w Warszawie.
W Kielcach do dziś zachowały się obrazy artysty o tematyce religijnej. W kaplicy w szpitalu św. Aleksandra na ulicy Kościuszki znajdują się jego trzy obrazy. Są to: „Niepokalane poczęcie”, „Święty Wincenty a Paulo” oraz motyw z Pasji „Chrystus przy kolumnie”.
W Galerii malarstwa polskiego i europejskiej sztuki zdobniczej Muzeum Narodowego w Kielcach znajduje się wiele obrazów Rafała Hadziewicza m.in. „Autoportret w czerwonej czapeczce”, „Portret żony w stroju ślubnym”, „ Św. Cecylia lub Polihymnia”, „Święta rodzina” i in.
Magdalena Osipowicz
Obrazy Rafała Hadziewicza znajdujące się w Kielcach: