Ellencweig Mendel Maks

Mendel Maks Ellencweig (1882-1942)

Urodził się w 1882 roku w Kielcach. Był synem trudniącego się lichwą Gabriela Ellencweiga.

W 1909 roku wraz z inż. Stanisławem Tomickim uruchomił w Kielcach kino „Phenomen”. Początkowo mieściło się ono na pierwszym piętrze budynku u zbiegu ul. Konstantego i Małej. W 1912 r. przeniósł je do kamienicy specjalnie na ten cel wybudowanej u zbiegu ul. Konstantego i Staszica. Właściciel układał program kina pod kątem edukacji młodzieży, której przysługiwały zniżki na bilety. W 1913 r. za wyświetlane filmy naraził się policji carskiej. W latach I wojny światowej kino było nieczynne. W 1916 r. za zgodą władz austriackich otwarto je ponownie. W 1919 r. Starostwo Powiatowe podjęło próbę zajęcia kina i przekazania go jednej z organizacji społecznych. Ellencweig odwołał się od tej decyzji i dopiero po interwencji w Warszawie władze kieleckie zgodziły się wydać stosowną koncesję.

Ellencweig był człowiekiem mocno zaangażowanym w polską rację stanu. W kwietniu 1919 r. dochód z dwóch dni działalności kina przekazał na rzecz inwalidów wojennych. W 1920 roku przekazywał dziennie do kieleckiego magistratu 660 marek polskich. Angażował się finansowo w pomoc powstańcom śląskim. Przeznaczał także duże sumy pieniędzy na kursy zawodowe dla młodzieży. Był zwolennikiem pożyczek rozpisywanych przez państwo.

W latach 20. XX wieku wybudował w centrum Kielc przy ul. Staszica 6 kino „Palace”, które otworzył w 1926 roku. Posiadało ono pierwszą w mieście aparaturę dźwiękową, wyświetlało filmy polskie, niemieckie, amerykańskie oraz produkcje w języku jidysz.

Był aktywnym działaczem syjonistycznym, m.in. jako delegat uczestniczył w III Kongresie Syjonistycznym. Był jednym z współzałożycieli organizacji „Iwrija”.

We wrześniu 1939 roku przebywał jako zakładnik w kieleckim więzieniu przy ul. Zamkowej. W 1941 r. trafił do miejscowego getta, skąd w 1942 został wywieziony do obozu zagłady w Treblince i tam zginął.

Źr. K. Urbański, R. Blumenfeld, Słownik historii kieleckich Żydów, Kielce 1995.