Gawinek Władysław

Ks. Władysław Gawinek (1908-b.d.)

Urodził się 5 czerwca 1908 r. w Łanach Wielkich w dzisiejszym powiecie zawierciańskim. Nie znamy szczegółów z pierwszych lat życia młodego Władysława. Prawdopodobnie w latach 20-tych uczył się w gimnazjum koedukacyjnym w Szczekocinach. W 1930 r. uzyskał świadectwo dojrzałości.

Po ukończeniu seminarium duchownego, 15 czerwca 1935 r. przyjął w Kielcach święcenia kapłańskie. W tym samym roku rozpoczął pracę na parafii w Chęcinach. „Gazeta Tygodniowa” z 1937 r. podawała, że ks. Gawinek pracujący we Wzdole został przeniesiony na wikariat do Krzcięcic.

W trakcie II wojny światowej był wikariuszem w parafii we Włoszczowie. Tu 11 czerwca 1940 r. w trakcie Akcji AB (akcji zagłady polskiej inteligencji) został aresztowany i osadzony wraz z innymi w „piwnicy pod gmachem dawnego starostwa”. Zagadkę stanowi miejsce jego aresztowania, gdyż wg ks. Józefa Kubraka do zatrzymania mogło dojść na terenie Chęcin.

Dzień po zatrzymaniu ks. Gawinek wraz z grupą więźniów z Włoszczowy został przetransportowany ciężarówką do więzienia w Kielcach. Po miesięcznym pobycie w areszcie na ul. Zamkowej został wysłany do obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen.

Transport składający się z 670 więźniów z Radomia, Kielc, Skarżyska i Częstochowy dotarł na miejsce 17 lipca 1940 r. O trudnej sytuacji więźniów wspominał ks. J. Kubrak „17 lipca [1940 r.], godz. 14, dworzec kolejowy Oranienburg. Nastąpiło tu pierwsze „uroczyste” przywitanie! W drodze krzyżowej do obozu najbardziej ucierpiał ks. Władziu Gawinek, mnie udało się wpaść w środek szeregu i nie byłem tyle narażony na kopniaki, bicie kolbą karabinów, szczuciem psów, szyderstwa. Za nami szły ciężarówki, zbierały po drodze ciężko rannych i pojechały wprost do krematorium”.

Po kilku miesiącach pobytu został przeniesiony wraz z innymi duchownymi do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Trafił tu 14 grudnia 1940 r. i jako nowy więzień otrzymał nr 22 786. Był jednym z czternastu księży świeckich z diecezji kieleckiej, których przetrzymywano w tym obozie.

Po umożliwieniu przez władze obozowe przesyłania paczek dla więźniów ks. Gawinek był jedną z pierwszych osób, która ją otrzymała. Wspominał o tym Feliks Rak „Pierwszym z więźniów, który otrzymał paczkę w dniu 22 stycznia 1943 roku, był ksiądz Władysław Gawinek z Włoszczowy. W przeddzień tego wydarzenia – bo było to wielkie wydarzenie – był on u mnie po „zapomogę”, bowiem, w miarę możności, trochę mu pomagałem. Gdy wtedy popatrzyłem na niego, pomyślałem sobie, że on już długo nie pociągnie. Był to już prawie, że kościotrup. Paczka, którą wtedy ksiądz Gawinek otrzymał była dla niego prawdziwym zbawieniem. Mimo, że wówczas najbardziej potrzebował jedzenia, to jednak poczęstował mnie przysłanymi sucharami”.

Wycieńczenie organizmu sprawiło, iż podobnie jak ks. Bolesław Charzewski zachorował na malarię. Według ks. Kubraka nasz bohater przeżył dzięki chininie otrzymywanej ukradkiem od sióstr Bernardynek z Chęcin. Choć mocno schorowany, ks. Gawinek wspierał pozostałych współwięźniów m.in. chorującego na grypę i różę ks. Witolda Dzięcioła.

29 kwietnia 1945 r. ks. Władysław Gawinek znalazł się wśród 32 tys. ocalonych przez oddziały amerykańskie. Po wojnie został kapelanem w oddziałach wartowniczych przy US Army. W tym czasie pracował w kilku ośrodkach na terenie Niemiec m.in. w Bamberg, Bad Aibling oraz Kassel. Nie powrócił do diecezji kieleckiej. W grudniu 1949 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a jego dalszy los pozostaje nieznany.

Gracjan Duda

Źródło:

Mazanek-Wilczyńska M., „Wiara ojców naszych wiarą naszych dzieci” – duszpasterstwo polskie po II wojnie światowej w Niemczech i posługa kapelanów w oddziałach wartowniczych przy armii amerykańskiej w świetle wspomnień i relacji, [w:] Polskie oddziały wartownicze przy armii amerykańskiej w latach 1945-1948, Szczecin 2016

Nocoń P., Duchowni posługujący w parafii Chęciny, „Chęcińska Wspólnota”, nr 5, 2015

Rak F., Krematoria i róże. Wspomnienia więźnia obozów w Sachsenhausen i Dachau, oprac. S. Młodożeniec-Warowna, Warszawa 1971

Staszewska J., Ks. Jan Francuz – zarys biografii bohatera w świetle akt Archiwum Diecezjalnego w Kielcach, „Wieś polska w czasie II wojny światowej”, t. 1, 2020

Szymański J., Ks. Witold Dariusz Dzięcioł – świadectwa więźnia obozów koncentracyjnych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 96, 2011

Wspomnienia obozowe ks. Józefa Kubraka, „Echo Dnia”, oprac. T. Domański, nr 224, 2017

„Gazeta Tygodniowa”, nr 35, 1937

Holocaust Survivors and Victims Database — Ladislaus GAWINEK

Fotografia użyta w artykule pochodzi z: Domański T., Jankowski A., Akcja AB na Kielecczyźnie, Kielce 2009