Aleksander Grzybowski ps. „Olek” (1879-1940)
Urodził się 7 kwietnia 1879 roku w Kołomaniu w powiecie kieleckim. Był synem małorolnego chłopa Ignacego i Zuzanny z Kaniów. Ukończył szkołę elementarną i od najmłodszych lat pracował jako kamieniarz. Po odbyciu służby w armii rosyjskiej zamieszkał w 1902 r. w Umerze koło Samsonowa.
Cała rodzina Grzybowskich od połowy lat 90. XIX w. sympatyzowała z Polską Partią Socjalistyczną. Aleksander w 1902 r. wstąpił do PPS w Samsonowie, gdzie był agitatorem i kolporterem druków partyjnych. Od maja 1904 r. działał w Kołach Bojowych Samoobrony Robotniczej PPS, zajmował się m.in. produkcją bomb dynamitowych. Był dowódcą oddziału Organizacji Techniczno-Bojowej PPS ze wsi Umer. Uczestniczył m.in. w rozbiciu urzędów i instytucji carskich w Smykowie, Łopusznie, Promniku, Snochowicach i Opocznie. W grudniu 1905 r. był delegatem na konferencję LKR w Samsonowie. Po opublikowaniu manifestu powstańczego Centralny Komitet Robotniczy PPS podjął uchwałę o walce zbrojnej. Pod kierownictwem Józefa Salaty wziął udział w likwidacji carskich urzędów i instytucji w okresie Republiki Samsonowskiej (26.12.1905 -02.01.1906), m.in. w rozbiciu urzędu gminnego w Samsonowie, rozbrojeniu straży leśnej i strażników ziemskich w Zagnańsku, Tumlinie, Kołomaniu, zamachu na policjantów w Samsonowie. Podczas likwidacji Republiki Samsonowskiej przez karną ekspedycję wojskowo-policyjną został aresztowany 3 stycznia 1906 r. Za próbę ucieczki pobito go do utraty nieprzytomności. Był więziony w Kielcach, a następnie w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej. 16 lipca 1907 r. został skazany na 1 rok aresztu i 4-letni dozór policyjny. Zwolniony z więzienia w lutym 1909 r. podjął działalność w PPS Frakcji Rewolucyjnej i jej Organizacji Bojowej (OB). 24 czerwca 1909 r. brał udział w zamachu w Lipie na naczelnika kieleckiego gubernialnego zarządu ochrany Władimira Annienkowa, po którym ukrył jego uczestników w Umerze. Dwa dni później został aresztowany. Osadzono go w więzieniu kieleckim, następnie w Chęcinach i ponownie w Kielcach. Podczas śledztwa był torturowany przez kpt. Aleksandrowa. Pozostawał aż do końca 1911 roku formalnie w areszcie. Po głodówce, którą przeprowadził wraz z innymi członkami OB PPS, śledztwo w jego sprawie przyspieszyło. W styczniu 1912 r. został skazany na 10 lat katorgi. Karę odbywał w Arsenale Królewskim i w więzieniu mokotowskim w Warszawie, a następnie od sierpnia 1914 r. w Niżnym Nowogrodzie i na Butyrkach w Moskwie. Został zwolniony po rewolucji lutowej w 1917 r. W Rosji był członkiem SbWPKZ (Stowarzyszenie byłych Więźniów Politycznych, Katorżników i Zesłańców).
W 1921 r. powrócił do Polski. W okresie międzywojennym należał do PPS i SbWP (Stowarzyszenie byłych Więźniów Politycznych). W 1931 r. został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.
Aleksander Grzybowski zmarł 31 lipca 1940 roku w Kołomaniu.
Źródło: Jerzy Pająk, Grzybowski Aleksander [w:] Świętokrzyski Słownik Biograficzny, T. 2 1795-1918, oprac. zbior. pod red. J. Szczepańskiego, Kielce 2009.