Teodor Kłodawski (1842-1915)
Urodził się 1 listopada 1842 r. w Gartatowicach w dzisiejszym powiecie pińczowskim. Był synem Stanisława i Agnieszki z Nowińskich. Ojciec był rządcą tamtejszego majątku. Nie znamy szczegółów dotyczących lat młodzieńczych młodego Teodora.
Według Jerzego Kowalczyka nasz bohater wziął udział w Powstaniu Styczniowym. W wieku 21 lat przyłączył się do oddziału kpt. Józefa Oksińskiego operującego w województwie kaliskim. Będąc pod jego dowództwem walczył w bitwie pod Koniecpolem, gdzie 25 maja 1863 r. zgrupowanie poniosło klęskę, a siły polskie uległy rozproszeniu.
Po przedostaniu się w Góry Świętokrzyskie trafił do oddziału kpt. Zygmunta Chmieleńskiego. Pod jego rozkazami przebył cały szlak bojowy – walczył pod Rudnikami, Seceminem, Mełchowem, Przedborzem, Cierniem, Oksą i Ociesękami. Na dzień przed tą ostatnią bitwą 27 listopada otrzymał nominację na podporucznika.
Kilkanaście dni później, 16 grudnia 1863 r. uczestniczył w nieudanej bitwie pod Bodzechowem, gdzie jego ciężko ranny dowódca dostał się do niewoli rosyjskiej i po kilku dniach został stracony w Radomiu. Po śmierci Chmieleńskiego nasz bohater dołączył do zgrupowania gen. Józefa Hauke-Bosaka. Jego nowy zwierzchnik 10 stycznia mianował go dowódcą „półplutonu oddziału miechowskiego”. Przypuszczalnie został przypisany do Pułku Miechowskiego Dywizji Krakowskiej wchodzącej w skład II Korpusu gen. J. Hauke-Bosaka.
Miesiąc później – 21 lutego 1864 r. Kłodawski wziął udział w nieudanym szturmie na Opatów. Klęska ta sprawiła, że zgrupowanie gen. Bosaka uległo rozproszeniu. Próbując przedostać się na zachód, nasz bohater został zatrzymany w okolicach Małogoszcza, po czym trafił do więzienia na ul. Zamkową w Kielcach. Przebywał tu przez blisko pół roku. Za swoją działalność patriotyczną został skazany na 6 lat katorgi i dożywotnie osiedlenie się na Syberii. Według J. Kowalczyka trafił w okolice jeziora Bajkał. Przez cztery lata pracował w nieczynnej kopalni srebra w Kincu oraz w okolicach rzeki Ingoda, gdzie zajmował się budową dróg.
Ostatnie dwa lata katorgi zostały mu darowane. Pod koniec lat 60-tych Kłodawski przeszedł na osiedlenie nad rzekę Angarę, a po kilku latach otrzymał zezwolenie na przeniesienie do Irkucka. Pracował fizycznie na gospodarstwie, pływał na statkach, a następnie zajął się działalnością handlową.
W 1887 r. uzyskał zgodę na powrót do ojczyzny. Przez krótki czas przebywał w Warszawie, skąd przeniósł się do Kielc. To tu w 1888 r. wszedł w związek małżeński z Marią Teofilą Degelman – córką cukiernika Władysława Degelmana. Po przejęciu majątku swego teścia Kłodawski ponownie zajął się działalnością handlową.
W 1905 r. po uzyskaniu zezwolenia na zabudowanie wolnej części placu na rogu ul. Małej i ul. Sienkiewicza wystawił piętrową kamienicę, która współcześnie znajduję się pod adresem ul. Sienkiewicza 30. To właśnie w tym budynku 10 lutego 1909 r. swą działalność rozpoczęło jedno z pierwszych stałych kin na terenie miasta o nazwie „Phenomen”. Jego twórcami byli inż. Stanisław Tomicki i Maks Ellencweig.
Teodor Kłodawski był znaną osobą w mieście. Będąc członkiem Rady Miejskiej pełnił funkcję dyrektora Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i prezesa Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Kielcach. Według „Gazety Kieleckiej” z 1913 r. sprawował funkcję skarbnika w Hurtowni Kieleckiej.
W czasie napiętej sytuacji związanej z wybuchem I wojny światowej, w sierpniu 1914 r. „Edward Winnicki, Teodor Kłodawski (weteran 1863 r.), Mieczysław Koczanowicz i M. Ch. Kaminer” weszli w skład Komitetu Obywatelskiego przy kieleckim Magistracie. Celem organizacji było zapewnienie spokoju i bezpieczeństwa, a także sprawowania kontroli nad gospodarką Kielc pod względem warunków sanitarno-żywnościowych.
Teodor Kłodawski zmarł 24 lipca 1915 r. Został pochowany w grobowcu Degelmanów na Cmentarzu Starym w Kielcach.
Gracjan Duda
Źródło:
Adamczyk J. L., Wróbel T., Kielce. Portrety zabytków, Kielce 2011
Bator M., Początki kina w Kielcach, [w:] Studia Muzealno-Historyczne, t. 3, 2011
Kowalczyk-Mroczkowska L., Towarzystwo Biblioteki Publicznej w Kielcach (1908-1948), Kielce 1984
Pazdur J., Wojsko polskie na ziemi kieleckiej w 1914 r., „Radostowa”, R.2, nr 7, Kielce 1937
„Gazeta Kielecka”, R. 44, nr 39, 43, Kielce 1913
Geneszukacz wyszukiwarka nazwisk w bazach PTG
Fotografia użyta w artykule pochodzi z: powstanie1863.zsi.kielce.pl