Kwiatkowski Antoni

Antoni Kwiatkowski ps. “Zgoda”, “Dziadek” (1885-1974)

Urodził się 26 maja 1885 roku w Sadkowej Górze w powiecie mieleckim. Był synem powstańca styczniowego Feliksa Kwiatkowskiego herbu Nowina i Albiny Brandt. W 1889 r. przeniósł się wraz z rodzicami do Lisówka po wybudowaniu nowego dworku. Wykształcenie podstawowe otrzymał w domu, a do gimnazjum uczęszczał w Tarnowie. Tam w 1903 r. zdał maturę. Studia wyższe podjął na Wydziale Prawa UJ w Krakowie. Po uzyskaniu absolutorium wstąpił na Akademię Wojenną w Grazu w Austrii. W roku 1920 zawarł w kościele farnym w Rzeszowie ślub z Marią Rogala-Lewicką i miał z nią dwoje dzieci: Krzysztofa i Antoninę.

Po wybuchu I wojny światowej jako oficer został w 1914 r. zmobilizowany do armii austriackiej. Brał udział w walkach na różnych frontach. Po odmowie wykonania rozkazu został skierowany na front włoski. Brał udział w walkach nad rzeką Piavą – ocalał jako jeden z melicznych. W czasie walk został dwukrotnie ranny. Koniec wojny zastał go na terenie Serbii, skąd powrócił do rodzinnego domu w Lisówku.

W roku 1920 r. uczestniczył w wojnie polsko – bolszewickiej. Jako zawodowy oficer podjął służbę w 20 pułku ułanów w Rzeszowie. Stąd został skierowany na kurs wyższych dowódców do Rembertowa, prowadzony przez wykładowców francuskich m.in. Ch. de Gaulle’a. Po jego ukończeniu otrzymał nominację na dowódcę Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowie-Komorowie. Do 1928 r. był oficerem 71 pułku piechoty, a następnie pracownikiem RKU w Ostrowie Łomżyńskim. Po zamachu majowym pozostawał w opozycji do rządów Piłsudskiego. W 1930 r. został odsunięty od wojska. Zajął się prowadzeniem 20 hektarowego gospodarstwa rolnego.

Po wybuchu wojny w 1939 r. został zmobilizowany, ale nie wcielony do wojska. Po przegranej kampanii wrześniowej powrócił w rodzinne strony. Jesienią 1939 r. został zaprzysiężony do konspiracji w SZP, a następnie działał w ZWZ-AK i BCh. W konspiracji pozostawał w kontakcie z dowódcą Placówki AK Borowa por. Wyczakiem  “Wiślakiem” i J. Mazurem “Stalowym” W zabudowaniach dworku w Lisówku udzielał schronienia ukrywającym się Żydom i prowadził punkt przerzutowy “spalonych” członków organizacji, kierując ich na meliny do Żabna. Gestapo jednak wpadło na trop działalności Kwiatkowskiego i aresztowało go, osadzając w areszcie w Mielcu. Został zwolniony po interwencji Niemca, któremu w I wojnie ocalił życie, ratując go przed utonięciem.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich, w sierpniu 1944 r. spotkał się z marszałkiem Iwanem Koniewem w Gawłuszowicach. Otrzymał propozycję nominacji na stopień generała i wstąpienia w szeregi armii Berlinga, z której nie skorzystał. Związany z ideologią ruchu ludowego, pozostawał w kontakcie z jego działaczami. Zaangażował się w działalność niepodległościową. Powołując się na Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego, na przełomie kwietnia i maja 1945 r. kierował pracami organizacyjnymi przy tworzeniu tzw. Grupy Operacyjnej – Dywizji Nadwiślańskiej BCh, dużej jednostki o charakterze samoobronnym. Objął w niej dowodzenie. Dla celów szkoleniowych tworzonej organizacji konspiracyjnej opracował materiały w formie skryptów, zawierające wiadomości z zakresu taktyki, ruchu wojsk i działań wojennych. Dywizja Nadwiślańska według założeń miała składać się z trzech pułków (tzw. Pułki Ludowe). Oprócz „Zgody” jednym z pułków miał dowodzić ppor. Jan Matias ps. „Saturn”. Prace organizacyjne koncentrowały się w powiecie mieleckim, sandomierskim i stopnickim. Do chwili aresztowania zdążył utworzyć zalążek pierwszego z pułków.

W nocy z 24 na 25 maja 1945 r. grupa funkcjonariuszy UB i NKWD z Sandomierza, poinformowana przez agenta o mającej odbyć się odprawie, otoczyła dom w Lisówku i aresztowała Kwiatkowskiego. Przewieziono go do więzienia w Kielcach. Został oskarżony o “organizowanie pułków z jednostek, które zdezerterowały z wojsk polskich, wrogo nastawionych do Rządu Jedności Narodowej”. Na rozprawie sądowej w dniu 5.12.1945 r. przed Sądem Garnizonowym w Kielcach Kwiatkowski tłumaczył się, ze “zorganizował związek mający na celu nie obalenie demokratycznego ustroju Rzeczypospolitej, lecz organizowanie pułków z jednostek, które zdezerterowały z Wojska Polskiego, łączenie leśnych oddziałów, by w ten sposób zapobiec wzajemnemu zabijaniu się, by powstrzymać rozlew krwi bratniej”. Sąd uznał go winnym tego, że “w czasie wojny, tj. z końcem kwietnia 1945 do dnia aresztowania na terenie województwa kieleckiego zorganizował związek, którego istnienie, ustrój i cel miały pozostać tajemnicą wobec Państwa” i skazał na dwa lata więzienia. Sąd Najwyższy, na posiedzeniu w dniu 28.01.1946 r. uchylił ten wyrok, nie zwolnił go jednak z aresztu. Kwiatkowski wcześniej nie skorzystał z szansy ucieczki po rozbiciu więzienia kieleckiego przez oddział A. Hedy “Szarego”. Uważał, że zaledwie kilka miesięcy pozostało mu do odsiedzenia wyroku.

Po powrocie z więzienia, do roku 1951 otrzymywał wojskowe zaopatrzenie emerytalne. Następnie mu je odebrano i musiał utrzymywać się z zasiłków udzielanych przez rodzinę. Był szykanowany przez miejscowe władze, gnębiony podatkami, został usunięty ze Związku Inwalidów Wojennych. Zmarł 6 września 1974 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Borowej.

Artur Szlufik

Źródło: M. Kasprowicz, Biogram Antoniego Nowiny-Kwiatkowskiego, [w:] Mielec.Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. III, pod red. F. Kiryka, Mielec 1994 ; R. Śmietanka-Kruszelnicki, Podziemie poakowskie na Kielecczyźnie w latach 1945-1948, Kraków 2002.