Jan Pękalski ps. “Borowy” (1915-2011)
Urodził się 4 września 1915 roku w Ćmielowie. Po maturze w Gimnazjum im. Joachima Chreptowicza w Ostrowcu w 1937 r. wstąpił do wojska, służył w 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Przed rozpoczęciem studiów w Akademii Górniczo-Hutniczej w 1939 r. otrzymał wezwanie do Sandomierza na szkolenie rezerwistów. Wybuch II wojny światowej zastał go w koszarach. Brał udział w walkach kampanii wrześniowej w walkach pod Borową Górą i Tomaszowem Lubelskim. Po powrocie do Ćmielowa organizował tu struktury Związku Walki Zbrojnej. Był dowódcą plutonu. Dał się poznać jako zdolny organizator. W 1943 roku został oficerem organizacyjnym w Komendzie Obwodu Armii Krajowej. Do jego obowiązków należało prowadzenie ewidencji żołnierzy i opracowywanie stanów liczbowych oddziałów. Odpowiadał też za stronę logistyczną alianckich zrzutów broni i zaopatrzenia. Jan Pękalski stworzył od podstaw „Dziennik Informacyjny” – podziemne czasopismo ukazujące się cztery razy w tygodniu na terenie powiatu ostrowieckiego. Pierwsze numery przepisywane były odręcznie, potem nakład powielanego pisma wzrósł do 600 egzemplarzy.
W sierpniu 1944 roku Jan Pękalski wraz ze swym oddziałem wyruszył w kierunku Warszawy na pomoc walczącym powstańcom. Marsz do stolicy został przerwany, żołnierze Pękalskiego stoczyli kilka potyczek z nieprzyjacielem, m.in. pod Miedzierzą, Radkowem i Radoszycami.
W styczniu 1945 roku ruszyła wielka ofensywa Armii Czerwonej. Ziemie polskie zostały oswobodzone spod okupacji niemieckiej, władzę w kraju przejęli komuniści. Rozpoczął się okres surowych represji wobec żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego. Jan Pękalski już 7 lutego 1945 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa pod zarzutem ukrywania broni. Na wolność wyszedł po kilku miesiącach. Podjął próbę ułożenia sobie nowego życia w cywilu. Założył rodzinę. Rozpoczął studia na Wydziale Leśnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 14 kwietnia 1949 roku ponownie trafił do więzienia. Trzyletni wyrok odsiedział w areszcie w Kielcach przy ulicy Zamkowej.
W 1952 roku Jan Pękalski wrócił na studia. Ukończył naukę ze stopniem inżyniera leśnika. Został skierowany na praktykę w Rejonie Lasów Państwowych w Szczytnie. Tutaj dotarła do niego informacja, że jest poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa. Uciekł ze Szczytna i ukrył się przed funkcjonariuszami u rodziny w powiecie sandomierskim. Po 19 miesiącach poszukiwań urzędnicy aparatu bezpieczeństwa wpadli na jego trop. Został schwytany i trafił do aresztu po raz trzeci.
Po wyjściu na wolność Jan Pękalski zamieszkał w rodzinnym Ćmielowie. Nie mógł znaleźć zatrudnienia w wyuczonym zawodzie. Aż do emerytury pracował w fabryce kafli założonej przez ojca. Pod koniec lat siedemdziesiątych zaangażował się w działalność społeczną. Organizował życie lokalnych środowisk kombatanckich. Pełnił funkcję wiceprezesa koła ZBOWID-u w Ćmielowie. Należał do Światowego Związku Żołnierzy AK. Był wielokrotnie odznaczany. Wśród przyznanych mu wyróżnień warto wymienić: Krzyż Walecznych, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari. 9 lutego 2009 roku Minister Obrony Narodowej awansował go do stopnia podpułkownika Wojska Polskiego
Jan Pękalski zmarł 20 lipca 2011 roku.