Jan Walocha ps. „Janek”, „Andrzej” (1915-1941)
Urodził się 30 listopada 1915 roku w Kielcach. Był synem Romana i Józefy Walochów. Mieszkał na ulicy Husarskiej 15 z rodzeństwem: Jerzym, Edmundem i Marią. Uczył się w szkole powszechnej nr 9 na Baranówku, a następnie w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Kielcach. Działał aktywnie w harcerstwie. Był założycielem i wieloletnim drużynowym 12 Kieleckiej Drużyny Harcerzy im. Stefana Czarnieckiego.
W stopniu podporucznika artylerii brał udział w wojnie obronnej w 1939 r. Dostał się do niewoli niemieckiej z której uciekł. Był pierwszym drużynowym tajnej drużyny harcerzy na Baranówku. W czasie okupacji ukrywał się u kuzynów w Bielinach. Wstąpił do SZP, a następnie do ZWZ. Wraz z Andrzejem Ziachem ps. „Olek” zakładał tu tajną organizację, która nosiła kryptonim „Błoto” nr 3 Bieliny i podlegała pod obwód III – Bodzentyn „Sarna” pod dowództwem por. Jana Kosińskiego „Jacka”.
Wiosną 1941 r. „Janek” i jego młodszy brat Jerzy ps. „Jur” zostali wyznaczeni do wykonania zamachu na agenta Gestapo Franza Wittka. Termin akcji wyznaczono na 14 kwietnia. Na skutek zdrady Stanisława Okulskiego, na dzień przed niedoszłym zamachem, 13 kwietnia 1941 r. gestapo aresztowało konspiratorów w Bielinach, a na ulicy Husarskiej w Kielcach Jana i Jerzego Walochów. Braci przewieziono i osadzono w kieleckim więzieniu. W czasie przesłuchiwań Janek był tak strasznie pobity, że nie mógł sam się podnieść, współwięźniowie podkładali materac pod niego i wnosili go do celi. Jerzemu „Jurowi” udało się uciec, kiedy Niemcy wieźli go samochodem z więzienia do lasu koło Cedzyny na rozstrzelanie.
Jan Walocha z Kielc został wywieziony transportem 23 maja 1941 r. do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Miał numer obozowy 15868. Zginął w obozie 13 października 1941 r.
Jan Walocha upamiętniony jest na Murze Pamięci OMPiO.
Źródło:
Włodzimierz Matwin, „Jedynka”. 1 Kielecka Drużyna Harcerska im. Dionizego Czachowskiego 1912-1982, Kielce 1986.
Maria Michalczyk, Diabeł „Piątej Kolumny”, LSW 1986.
Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.