Kielce, 10 kwietnia [19]51 r.
Kochana Mamo!
W związku z wyrokiem chcę Cię prosić abyś, gdyby Ob. Prezydent z prawa łaski nie skorzystał, nie rozpaczała, ponieważ powinnaś o tym pamiętać, że ja mam brata, Twojego syna, który jest młody, który potrzebuje Twojej opieki, tak samo Tatuś, (…) nie masz do mnie chyba żalu, za to co się stało, byłem młody i trudno. Proszę Cię bardzo o to abyś, gdyby prezydent z prawa łaski nie skorzystał, nie zawiadamiała ani Tatusia ani Henryka, ponieważ obawiam się, że to by ich bardzo załamało na duchu. O to serdecznie i z całego serca Cię proszę i mam nadzieję, że tego mi chyba nie odmówisz. Jako katoliczka powinnaś się pogodzić, bo to jest „Wola Boża”.
Kończę tę parę słów
Twój kochający Cię syn
Luluś
10 kwietnia 1951 roku w kieleckim więzieniu został stracony Ludwik Machalski ps. „Mnich”, członek podziemia antykomunistycznego na Kielecczyźnie, przywódca organizacji niepodległościowej w powiecie staszowskim. W dzień egzekucji napisał ostatni list do swojej mamy…
Ludwik Machalski urodził się w 1929 roku w Jaśle, ale dzieciństwo i młodość spędził w Staszowie na Kielecczyźnie. Od 1944 r. , pełniąc rolę łącznika w Batalionach Chłopskich, włączył się w działalność niepodległościową. Po wojnie ukończył liceum w Kielcach i rozpoczął studia w Krakowie, później w Łodzi. Przerwał je jednak w 1949 r. i powrócił w rodzinne strony.
Po powrocie do Staszowa przystąpił do tworzenia struktur organizacji niepodległościowej. W kwietniu 1950 r. wspólnie z Janem Firmantym ps. “Zawierucha”, żołnierzem AK, postanowili założyć antykomunistyczną grupę konspiracyjną i rozpoczęli werbowanie jej członków. W założeniu organizacja miała skupiać osoby ukrywające się przed władzą. Działalność miała polegać na atakowaniu kadr UB i MO, zdobywaniu środków finansowych i broni, którą magazynowano na wypadek wojny przeciwko komunistom. Największą aktywność w działaniach organizacyjnych przejawiał Ludwik, który przyjął pseudonim „Mnich”. Do organizacji głównie werbowano członków rodzin i znajomych z powiatu sandomierskiego, ale też z Warszawy i Wrocławia, z województwa rzeszowskiego i gdańskiego. Wśród konspiratorów znalazł się ojciec „Mnicha” – Leopold o ps. „Pewny” i młodszy brat Henryk. Kluczową rolę odegrał jednak jego stryj – Jan Machalski ps. „Gryf”, żołnierz ZWZ-AK i NSZ, który pełnił rolę przywódcy ideologicznego ugrupowania i był autorem manifestu politycznego pt. „ Współczesna Polska Racja Stanu”. Grupa „Mnicha” liczyła łącznie 21 członków i 14 osób, które udzielały jej wsparcia.
Konspiratorzy zbudowali dwa bunkry – w lesie golejowskim koło Staszowa i w lesie niedaleko wsi Strzegom w gminie Osiek. Stanowiły one bazę dla grupy, miejsce schronienia i przechowywania broni. Ugrupowanie działało na terenie powiatu sandomierskiego, opatowskiego, buskiego i miasta Wrocławia. Grupa przeprowadziła 7 akcji zbrojnych oraz 3 próby akcji. Najbardziej znaną było rozbicie posterunku MO w Klimontowie 30 czerwca 1950 r. , podczas którego zdobyto broń i amunicję. Działalność grupy „Mnicha” nie pociągnęła za sobą żadnych ofiar, ani nikt nie został nawet ranny.
Aktywność grupy spowodowała przeciwdziałanie ze strony UB i MO. 13 sierpnia 1950 r. nastąpiły pierwsze aresztowania we Wrocławiu. Zatrzymani przyznali się do członkostwa w grupie i ujawnili miejsce bunkra w okolicach Staszowa. Dzięki kolejnym informacjom funkcjonariusze WUBP w Kielcach i żołnierze KBW przeprowadzili 17 sierpnia 1950 r. akcję likwidacji grupy. Po otoczeniu bunkra w lesie koło Strzegomia UB i KBW przystąpiło do szturmu, w wyniku którego zginęło 2 konspiratorów a 8 zostało zatrzymanych. Tego samego dnia w Staszowie aresztowano „Mnicha” oraz jego ojca, brata i ciotkę.
Po półrocznym śledztwie, na posiedzeniu 31 stycznia 1951 r. WSR w Kielcach ogłosił pierwsze wyroki. Ludwika Machalskiego skazano na karę śmierci oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze, a także przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa. B. Bierut nie skorzystał z przysługującego mu jako prezydentowi prawa łaski. Wyrok śmierci na „Mnichu” został wykonany 10.04.1951 r. w więzieniu WUBP przy ul. Zamkowej w Kielcach. Ciało zamordowanego pogrzebano, w tajemnicy przed rodziną, w nieoznaczonym grobie na cmentarzu Piaski w Kielcach.
Przez ponad 65 lat miejsce pochówku „Mnicha” pozostawało nieznane. W listopadzie 2016 r. zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN w czasie prac poszukiwawczych na terenie cmentarza Piaski odnalazł szczątki Ludwika Machalskiego. 21 kwietnia 2017 r. podczas uroczystości w Pałacu Prezydenckim identyfikacja została potwierdzona. Uroczysty pogrzeb odbył się 6 listopada 2017 roku w Staszowie.
Źródło: Ludwik Machalski “Mnich” (1929-1951), wyd. IPN, Kielce 2017