11 maja 1573 r. odbyła się pierwsza wolna elekcja w historii Rzeczpospolitej. Zgromadzeni w Kamieniu pod Warszawą przedstawiciele wszystkich części Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego dokonali wyboru pierwszego króla elekcyjnego. Wśród nich byli liczni przedstawiciele województwa Sandomierskiego (obejmującego m. in. teren obecnego województwa Świętokrzyskiego). Elekcja taka była ewenementem w skali światowej gdyż w tamtych czasach demokratyczne wybory władcy były czymś zupełnie nie do pomyślenia. Ani w Chinach, ani w Indiach, ani na Bliskim Wschodzie, ani w Afryce, ani w Europie nikt nie miał prawa wybierania króla. Szlachta polska ówczesnej epoki miała demokratyczne prawo wyboru władcy, które dzisiaj powszechnie uznawane jest za fundament demokracji na całym świecie.
Na monarchę wybrano syna króla Francji – Henryka Walezego (1551-1589). Co ważne, każdy nowo wybrany władca musiał zaprzysiąc gwarancje wolności dla obywateli, zwane od jego imienia Artykułami Henrykowskimi. Najważniejszy z nich, artykuł 17 – mówił o prawie do buntu obywateli, gdyby król okazał się tyranem. W ten sposób Polacy o blisko 300 lat wyprzedzali doktrynę obywatelskiego nieposłuszeństwa propagowaną w USA przez Henry Davida Thoreau w połowie XIX wieku.
Najsłynniejszymi królami elekcyjnymi byli: Stefan Batory (1533-1589), który pokonał potężnego cara Rosji Iwana Groźnego (1530-1584), Zygmunt III Waza (1566-1632), którego wojska zdobyły Moskwę w 1611 r., oraz Jan III Sobieski (1629-1696), który złamał potęgę Imperium Tureckiego w bitwie pod Wiedniem 12 IX 1883 r.