W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku oddziały partyzanckie pod dowództwem Antoniego Hedy ,,Szarego” i Stefana Bembińskego ,,Harnasia” napadły na więzienie UB w Kielcach i uwolniły ponad 300 osób. Dziś prezentujemy losy jednego z uwolnionych wtedy więźniów.
Maurycy Stanisław Potocki herbu Pilawa urodził się 16 maja 1894 w Jabłonnie, majątku, który odziedziczył potem po śmierci ojca. Studiował w Anglii, ale nie ukończył nauki. W czasie I wojny światowej był żołnierzem I Korpusu Polskiego, a podczas wojny polsko-bolszewickiej wstąpił na ochotnika do I Pułk Ułanów Krechowieckich. Po zakończeniu działań wojennych usunął się z polityki, ale nadal sympatyzował ze zwolennikami Marszałka. Podczas zamachu majowego był wśród osób towarzyszących Piłsudskiemu przy rozmowie z prezydentem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego. Następnie prowadził negocjacje z rządem.
Po tych wydarzeniach osiadł na stałe w Jabłonnie. Prowadził tam hutę szkła zatrudniającą ponad 150 osób. Był jednym z twórców Automobilklubu Polskiego. Uczestniczył w rajdach samochodowych i wyścigach m.in.: Lwowskim i Tatrzańskim. Kolekcjonował samochody wyścigowe, posiadał: Bugatti, BMW czy terenową Tatrę. Inną jego pajsą było łowiectwo, Działał w Polskim Związku Łowieckim. Polował nie tylko w Polsce, ale także w Norwegii czy Austrii. Maurycy Potocki przez wiele lat był wiceprezesem Polskiego Związku Stowarzyszeń Łowieckich oraz przyczynił się do rozwoju turystyki łowieckiej pisząc przedmowę do książki Pierra Coche ,,Paysages et chasses de Pologne” (Krajobrazy i polowania w Polsce) reklamującej we Francji polskie łowiska.
Kiedy wybuchała II wojna światowa, stanął na czele Wydziału Transportu i Komunikacji Straży Obywatelskiej. Należał też do Tajnej Organizacji Woskowej. W Armii Krajowej działał pod pseudonimami: ,,Abel’’ i ,,Pilawa”. W czasie wojny w kamienicy przy ulicy Mazowieckiej 4 założył bar ,,Za Kotarą „, będący lokalem kontaktowym Oddziału V Komendy Głównej Armii Krajowej. Punkt ten został zlikwidowany przez oddział kontrwywiadu Komendy Głównej Armii Krajowej 8 października 1943 w ramach tzw. akcji ,,Za Kotarą”. Hrabia podczas okupacji wykorzystywał swe znajomości wśród elity hitlerowskiej dla udzielania pomocy aresztowanym Polakom. Dzięki jego interwencji 15 sierpnia 1942 został uwolniony m.in. Władysław Studnicki. Po zniszczeniu przez Niemców dwóch warszawskich mieszkań Maurycy Potocki wrócił do niezniszczonej Jabłonny. Tam również pomagał ziemianom wysiedlonym z Wielkopolski. Dzięki znajomości z czasów łowiectwa z Hermanem Goeringiem, pomógł wielu osobom uwięzionym przez Niemców, m.in.: Leonowi Schillerowi oraz Stefanowi Jaraczowi. Walczył także w powstaniu warszawskim jako żołnierz batalionu ,,Harnaś”. Po upadku powstania przebywał w Ojcowie, gdzie w marcu 1945 został aresztowany przez UB. Został osadzony w więzieniu w Kielcach. W sierpniu 1945 więzienie to zostało zajęte przez oddział Antoniego Hedy „Szarego”, dzięki czemu Potocki odzyskał wolność. Przez ,,zieloną granicę’’ przedostał się na Zachód i osiadł w Anglii. Zmarł w 1949 r. i został pochowany na londyńskim cmentarzu Brompton. Był odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych.
Potocki był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy poślubił w r. 1914 Teresę z Woronieckich (zm. 1949). Małżeństwo to zostało unieważnione w r. 1928. Powtórnie ożenił się w r. 1929 z Marią z Gąsiorowskich. Z drugiego małżeństwa miał córkę Natalię (1929–1974).
Agnieszka Ziętal
Źródło:
http://www.wazynska.com/showmedia.php?mediaID=2329&tngpage=47
www.toiowo.eu/historia-ostatni-pan-na-jablonnie/