“Wy macie cara, my demokrację
Nigdy nie będziemy braćmi”
– głoszą słowa piosenki wyrażającej wściekłość Ukraińców wobec kolejnych prób zbrojnego podporządkowania sobie ich kraju przez Federację Rosyjską.
Wojna 2022 roku zaowocowała ogromną ilością utworów artystów z całego świata wyrażających sprzeciw wobec rosyjskiej napaści i solidarność z Ukrainą. Wydaje się wręcz, że od czasów wojny w Wietnamie (1964-1975) nie było tak wielkiego zaangażowania twórców kultury w potępienie militarnej agresji.
Spośród tych wielu nagrań ułożyłem listę dziesięciu, które najbardziej zapisały się w mojej pamięci. Po kliknięciu w ikonkę można wysłuchać każdego z nich na serwisie You Tube. Zapraszam też do zapoznania się z wolnymi tłumaczeniami fragmentów tekstów, które umieściłem poniżej:
1. Hej Sokoły 2022
Przepiękną wersję tradycyjnej polskiej pieśni nagrali po ukraińsku muzycy z zespołu Pikkardiyska Tertsiya. Sam wielokrotnie słyszałem tą piosenkę w wielu wykonaniach, jednak ta nagrana po wybuchu wojny w 2022 r. wersja chwyta jak mało która za serce. Jest wyrazem wdzięczności narodu ukraińskiego za pomoc udzieloną przez Polaków w obliczu wojny. Zaczyna się od słów: „wojna pokazał kto nam brat”.
2. Eileen – Czerwona Kalina
Jedną z najważniejszych patriotycznych ukraińskich jest „Tam na łące czerwona kalina” (Ой у лузі червона калина) – pieśń Strzelców Siczowych z 1914 r. walczących w latach 1914–1919 o wyzwolenie Ukrainy spod panowania Rosyjskiego. Utwór wykorzystuje motyw krzewu liściastego – czerwonej kaliny. Złamane drzewo „kałyny” było oznaką kłopotów i tragedii; zniszczenie tego drzewa było haniebnym czynem. Ukraińcy starannie ją chronili, bo panowało przekonanie, że kalina rosła tylko obok dobrych ludzi. W pieśni z 1914 r. kalina, symbolizująca całą Ukrainę, leży pochylona na łące a strzelcy śpiewają o jej podniesieniu i rozweseleniu całego zniewolonego kraju. Pieśń wykonywana była w bardzo wielu aranżacjach, szczególnie po wybuchu wojny 2022 r. Natomiast do mnie najbardziej przemówiła wersja ukraińskiej wokalistki Eileen, która zaśpiewała ją bez żadnych towarzyszących instrumentów. Na twarzy artystki widać niezwykle silne emocje a jej zwielokrotniony głos trafia prosto do serca słuchacza. Eileen śpiewa:
Nasi ochotnicy rozpoczęli krwawy taniec
Aby wyzwolić rodzimą Ukrainę z moskiewskich kajdan
A my zerwiemy te moskiewskie kajdany
A my naszą sławną Ukrainę, hej, hej, rozweselmy!
3. Hey Hey Rise Up – Pink Floyd feat. Andrij Chływniuk
Motyw „czerwonej kaliny” stał się osnową piosenki „Hey hey Rise Up” zagranej przez zespół Pink Floyd i Andrija Chływniuka z zespołu Boombox. Ukraiński wokalista śpiewa pierwszą zwrotkę tradycyjnej piosenki a następnie legendarny gitarzysta grupy – David Gilmour gra cudowną, blisko dwuminutową solówkę. Piosenka ta ucieszyła zarówno samych Ukraińców jak i fanów zespołu, którzy nie spodziewali się, że po śmierci klawiszowca Richarda Wraighta (2008 r.) zespół nagra jeszcze jakąkolwiek nową piosenkę.
Niestety zabrakło w składzie ostatniego żyjącego członka zespołu – Rogera Watersa – który z przyczyn ideologicznych nie poparł walki Ukraińców. Waters wielokrotnie wypowiadał się krytycznie o wymachiwaniu narodowymi flagami, porównując ten patriotyczny gest do faszyzmu. Napisał też w odpowiedzi na list ukraińskiej fanki Aliny Mitrofanowej:
„Zrobię wszystko, co w mojej mocy, aby pomóc zakończyć tę okropną wojnę w waszym kraju, wszystko, poza machaniem flagą, aby zachęcić do rzezi” – napisał. „To jest to, czego chcą gangsterzy, chcą, abyśmy wymachiwali flagami. W ten sposób dzielą nas i kontrolują, zachęcając do wymachiwania flagami, aby stworzyć zasłonę dymną wrogości, która zaślepi nas na naszą wrodzoną zdolność do wzajemnej empatii, podczas gdy oni plądrują i gwałcą naszą kruchą planetę.”
Natomiast teledysk Pink Floyd pełen jest charakterystycznych niebiesko-żółtych barw a sami Ukraińcy jak nigdy przedtem w historii z dumą wywieszają narodowe flagi.
4. Sting – Russians
Kolejny słynny brytyjski muzyk – Sting – nagrał nową wersję swojej piosenki „Rosjanie” z okresu zimnej wojny. Zadedykował ją „dla odważnych Ukraińców walczących przeciwko brutalnej tyranii i wielu Rosjan protestujących przeciw inwazji pod groźbą aresztu i więzienia”. O ile wersja z lat 80. wydawała mi się zawsze za bardzo nadęta i teatralna, jej współczesne minimalistyczne wykonanie na gitarę i wiolonczelę odbieram z największym uznaniem. Antywojenny tekst pozostaje wciąż ten sam:
Pan Chruszczow powiedział: „Pogrzebiemy was”
Nie podzielam tego punktu widzenia
To byłaby taka ignorancka rzecz do zrobienia
Jeśli Rosjanie też kochają swoje dzieci
(…)
Dzielimy tę samą biologię
niezależnie od ideologii
Uwierz mi, kiedy mówię do ciebie
Mam nadzieję, że Rosjanie też kochają swoje dzieci
5. Zełeński: człowiek z jajami z żelaza
Kolega Stinga z zespołu Police – perkusista Stewart Copeland zaangażował się w bardzo ciekawy projekt zrzeszający wielu muzyków: m. in. Lesa Claypoola z Primusa, Seana Lennona (syna słynnego muzyka the Beatles) czy Eugena Hütza z Gogol Bordello. Nagrali oni nietypową piosenkę na cześć prezydenta Ukrainy – „Zełeński: człowiek z jajami z żelaza” (Zelensky: The Man With the Iron Balls).
Kiedy wielki niedźwiedź przyjdzie grasować
By zabrać więcej niż mu się należy
Czy będziesz chronił to co dla ciebie najdroższe
Czy wyjdziesz z rękami do góry?
Jeden człowiek może zrobić różnicę
Jeśli stanie gdy wzywa go obowiązek
Jeden człowiek może zapisać się w historii
Jako człowiek z jajami z żelaza
Kiedy szanse są przeciw tobie
Ale wiesz że masz rację
Przełamujesz instynkt by uciekać
I stajesz do walki
Jeden człowiek może zrobić różnicę
Niski, chudy, gruby czy wysoki
Ten człowiek może żyć z godnością
Jeśli ma jaja z żelaza
Niespodziewany człowiek chwycił mikrofon
Aby powiedzieć światu, czego większość by się nie odważyła
determinacja zmieniła świat
Aby wyjść ponad to, do czego wzywa obowiązek
Teraz świat poznał Zełeńskiego
jako człowieka z żelaznymi jajami!
6. Kazik i Robert Mazurek – Sowieci
Znany polski wokalista Kazik podczas wywiadu u Roberta Mazurka zaśpiewał a capella starą antykomunistyczną piosenkę „Sowieci”, którą wielokrotnie wykonywał wraz z zespołem „Kult” na koncertach. Jednak spontaniczna wersja wykonana w studiu Kanału Sportowego po agresji rosyjskiej na Ukrainę wydaje mi się zdecydowanie najlepsza. Jest ona groteskową parodią dumy z jaką paraduje Armia Czerwona w zderzeniu z rzeczywistością gwałtów, grabieży i mordów, które towarzyszyły przemarszowi “krasnoarmiejców”:
Hej dziewczyno! Hej niebogo!
Jakieś wojsko idzie drogą!
Schowaj pieniądze, schowaj zegarek!
Kryj się, kryj!
A ja myślałem, że to oni,
że to banda bandę goni,
a to Czerwoni! Czerwoni!
Kryj się, kryj!
7. Ukraińscy żołnierze – Bayraktar
Najsłynniejszą piosenką o wojnie na Ukrainie jest napisany przez anonimowego autora „Bayraktar”. Utwór napisany na cześć tureckiego drona TB2 Bayraktar, który ukazał się jedną z najbardziej skutecznych broni w odpieraniu rosyjskiej inwazji przez Ukraińców. Piosenka wykpiwa rosyjskie wojsko i sławi skuteczność śmiercionośnego drona, ilustrując to licznymi nagraniami unicestwianych jednostek zmechanizowanych Federacji Rosyjskiej.
Znany litewski dziennikarz i youtuber, Andrius Tapinas, ogłosił zbiórkę by kupić od Turcji dla Ukrainy drona Bayraktar. Akcja okazała się ogromnym sukcesem i w ciągu kilku dni uzbierano kwotę 5 milionów Euro. Natomiast Turcja zgodziła się przekazać Litwie drona Bayraktar TB2 za darmo, by ta przekazała go Ukrainie, prosząc jednocześnie by pieniądze ze zbiórki przekazać na pomoc humanitarną dla ofiar wojny na Ukrainie.
8. Cypis – Putin
Nie jestem zwolennikiem używania wulgaryzmów w muzyce, ale czasami, szczególnie kiedy mamy do czynienia z barbarzyńską wojną, mogą być one uzasadnione. Zostały użyte w ogromnej ilości w antywojennej piosence „Putin” Cypisa. Na każdą zwrotkę przypada od 4 do 9 wyrazów uważanych powszechnie za obraźliwe. Natomiast w refrenach liczba wyzwisk skierowanych do przywódcy Federacji Rosyjskiej wzrasta do 10-16 na refren. W sumie w 40 wersach piosenki autor używa wulgaryzmów 39 razy. Artysta nazywa prezydenta Rosji “zbrodniarzem wojennym”, który ma “krew na rękach cywila niewinnego”.
Piosenka „Putin” przypadła do gustu nie tylko polskiej publiczności ale również ukraińskim żołnierzom, którzy umieszczają w internecie filmiki gdzie tańczą w rytm muzyki Cypisa. Krótka, dwu i półminutowa piosenka ma już ponad 13 milionów wyświetleń na serwisie YouTube. Agresywna prostota tekstu opartego na ogromnej ilości wulgaryzmów pozwala łatwo zrozumieć treść utworu użytkownikom ukraińskiego i rosyjskiego języka. Spośród wszystkich zamieszczonych na niniejszej liście piosenek język Cypisa najbardziej przypomina ten używany przez żołnierzy w trakcie skrajnego zagrożenia życia na polu bitwy.
9. “Nigdy nie będziemy braćmi”
Kraje zachodnie często nie doceniają jak wielką wściekłość czują Ukraińcy do swojego wschodniego sąsiada z powodu podwójnej agresji z lat 2014-2022. Wyraża ją dobitnie piosenka “Nigdy nie będziemy braćmi” (Никогда мы не будем братьями). Utwór powstał w 2014 r. jako akt sprzeciwu wobec pierwszej rosyjskiej inwazji Ukrainy. Do wiersza Anastazji Dmitruk muzykę napisał Virgis Pupšys a utwór zaaranżował Gintautas Litinskas. Wykonują go muzycy chóru muzycznego teatru Kłajpedy. Te połączone siły ukraińskiej poetki i litewskich muzyków zaowocowały jedynym w swoim rodzaju utworem:
Jest was tak wielu, ale w tłumie nie macie twarzy
Nie znacie słowa wolność, bo od dziecka byliście w kajdanach
(…)
Wy czekacie na rozkazy
A my mamy ogień buntu
Wy macie cara, my demokrację
Nigdy nie będziemy braćmi
Tekst jest polemiką z ideologią „ruskiego mira”, głoszącą że wszyscy Słowianie są braćmi, którzy powinni żyć w jednej ojczyźnie pod wodzą Rosjan. Po zbrodniach popełnionych przez Federację Rosyjską hasła takie brzmią wyjątkowo pusto a Ukraina kieruje swoje nadzieje jak najdalej od rosyjskich „braci” starając się o wejście do struktur Unii Europejskiej i NATO.
10. Modlitwa za Ukrainę
“Modlitwa za Ukrainę” powstała w 1885 roku. Melodię skomponował twórca ukraińskiej opery narodowej Mykoła Łysenko a słowa ułożył Oleksandr Konysky. Na Ukrainie pieśń ta urosła do roli duchowego hymnu i stawiana jest niemal na równi z hymnem państwowym. W niektórych wspólnotach kościelnych – zarówno prawosławnych jak i grekokatolickich – tradycyjnie śpiewa się tę pieśń po zakończonym nabożeństwie. Ze względu na wojnę 2022 r. chór Los Angeles Master Chorale niespodziewanie wykonał “Modlitwę za Ukrainę” przed rozpoczęciem standardowego koncertu muzyki Georga Händla i Arvo Pärta. Jest to fenomenalne wykonanie będące hołdem dla odwagi narodu ukraińskiego:
Panie, o Wielki i Wszechmogący,
chroń naszą ukochaną Ukrainę,
pobłogosław ją wolnością i światłem
Swoich świętych promieni.
Światłem nauki i wiedzy
Oświeć nas, Twe małe dzieci,
W miłości czystej i wiecznej
Pozwól nam, Panie, wzrastać.
Modlimy się, Panie Wszechmogący,
Chroń naszą ukochaną Ukrainę,
Udziel naszemu ludowi i ojczyźnie
Wszelkiej łaski i dobroci.
Pobłogosław nas wolnością, pobłogosław nas mądrością,
Prowadź w dobry świat,
Pobłogosław nas, Panie, szczęściem
na wieki wieków.
Rosyjska agresja 2014 r. odbiła się głuchym echem w większości krajów świata. Nie była ona interesującym tematem dla artystów. Przemilczana napaść zaowocowała utratą przez Ukrainę Krymu, Doniecka i Ługańska. Jednak agresja z 2022 r. spotkała się ze zdecydowanym potępianiem, sankcjami i masowym zaangażowaniem ludzi dobrej woli. Piosenki o wojnie na Ukrainie najczęściej wiążą się z akcjami charytatywnymi organizującym pomoc humanitarną dla oblężonego kraju. Ich zapadające w pamięć melodie i słowa nie pozwalają nam zapomnieć o zbrodniach, która wciąż dzieją się za naszą wschodnią granicą.
Jest to subiektywna lista 10 piosenek, które przemówiły do mnie najbardziej, ale prosimy również Państwa o komentowanie i umieszczanie na profilu FB OMPiO tytułów i autorów Waszych ulubionych piosenek o Ukrainie.
Bruno Marek Wojtasik
Żródła:
www.stacja7.pl/modlitwa/modlitwa-za-ukraine-duchowy-hymn-z-wolaniem-o-wolnosc-i-blogoslawienstwo/
pl.wikipedia.org/wiki/Tam_na_łące_czerwona_kalina
americansongwriter.com/roger-waters-responds-to-19-year-old-ukrainian-girl-asking-him-to-speak-out-invasion-is-act-of-a-gangster/
www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/to-nie-do-wiary-zaskakujacy-ruch-turcji-pomoze-ukrainie-w-walce-z-rosja/66qz3gl,79cfc278