Komisarz Rządu Narodowego

W okresie powstania styczniowego funkcję komisarza rządowego na województwo krakowskie pełnił Wojciech Biechoński – urzędnik z Kielc, późniejszy znany działacz społeczny, oświatowy i spółdzielczy, pionier przemysłu naftowego, burmistrz Gorlic i radny Lwowa.

Wojciech Biechoński (1839-1926)

Urodził się 4 lutego 1839 roku w Kielcach. Według nowszych badań miejscem jego urodzenia był Pińczów. Pochodził z rodziny ziemiańskiej wywodzącej się z Biechowa, wsi leżącej między Korczynem a Pacanowem. Rodzina posługiwała się herbem „Ogończyk”. Był synem asesora sądowego Wojciecha. Mieszkał w dworku obok kieleckiej katedry wraz z rodzeństwem Janem i Ludomirem oraz siostrą Heleną.

W 1857 r. ukończył Szkołę Wyższą Realną w Kielcach. Po roku podjął pracę w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie początkowo jako praktykant, a następnie w charakterze stałego urzędnika.

W tym czasie zaangażował się też w działalność patriotyczną. Od 1859 r. związany był z organizacją narodową, a dokładniej z lewicą czerwonych. W grudniu 1861 r. w obawie przed aresztowaniem opuścił Warszawę i udał się do Paryża. Po kilku miesiącach wyjechał do Włoch, gdzie uczył się w Polskiej Szkole Wojskowej w Genui i Cuneo. Po rozwiązaniu szkoły w sierpniu 1862 r. powrócił do Warszawy.

Wojciech Biechoński (z lewej) i Roman Rogiński (przyszły komisarz Rządu Narodowego na województwo podlaskie) w Polskiej Szkole Wojskowej w Cuneo, przed 15 VI 1862 r. (Źr. foto https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Biechoński)

Pod koniec 1862 r. z polecenia Komitetu Centralnego Narodowego objął zarząd organizacji województwa krakowskiego. Pełnił stanowisko komisarza w tym województwie.

Dom Biechońskich w Kielcach z ok. 1863 r. (Źr. foto powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=m14)

18 stycznia 1863 r. w dworku Biechońskich odbyła się narada z udziałem Mariana Langiewicza i Apolinarego Kurowskiego w sprawie przygotowań do wybuchu powstania. 21 stycznia przeprowadził koncentrację powstańców w klasztorze Bernardynów na Karczówce i miał zorganizować atak na Kielce.

Ja jako Komisarz Województwa Krakowskiego urzędowałem w wózku – mając 5 powiatów do zorganizowania. Tak doczekałem się terminu wybuchu wojennego. W d. 21 stycznia 1863 zajechałem do stolicy Województwa – miasta Kielc, gdzie mieszkał mój ojciec sędzia Trybunału Cywilnego. Wybuch w samych Kielcach nie udał się, bo ówczesny Komendant wojsk ros. Pułk. Czengiery wrócił 22 stycznia z Radomia gdzie już został uprzedzony przez Gubernatora woj. że termin powstania naznaczony na 23 stycznia. Było polecone aby Czengierego wracającego z Radomia – chwycić w Suchedniowie i tam go ewentualnie powiesić. – I to się nie udało – postanowiliśmy przenieść organizowanie oddziałów do Ojcowa” – opisywał w swojej autobiografii Wojciech Biechoński.

Po nieudanym ataku na Kielce zajął się wraz z A. Kurowskim organizacją oddziałów powstańczych w Ojcowie. Brał udział w zakończonej klęską wyprawie na Miechów17 lutego, po której osiadł na dłuższy czas w Krakowie.

Od 6 marca utrzymywał bliższe kontakty z gen. Langiewiczem obozującym w Goszczy niedaleko Krakowa.

Z porządku rzeczy musiałem bywać codziennym gościem w Goszczy, a to celem zaspakajania wszystkich potrzeb z organizacją tą złączonych” – wspominał W. Biechoński.

11 marca 1863 r. w obozie w Goszczy Langiewicz został ogłoszony dyktatorem powstania. Biechoński wyraźnie zwracał uwagę na brak zaangażowania w to wydarzenie:

W kwaterze Langiewicza odbywały się różne konferencje, bądź to jawne, bądź o charakterze poufnym. Nie śledziłem ich natury, nie mogłem bowiem przypuszczać, aby w tych odwiedzinach różnych figur tkwił uknuty plan kreowania dyktatury”.

Po ogłoszeniu dyktatury Langiewicza udał się do Warszawy i złożył o tym raport Stefanowi Bobrowskiemu. Po nominacji na stopień kapitana 23 kwietnia został przydzielony do sztabu gen. Józefa Wysockiego. Brał udział w bitwach pod Pieskową Skałą, Sosnowcem i Radziwiłłowem.

W początkach lipca 1863 r. osiadł w Warszawie, gdzie zaangażował się w prace organizacji cywilnej jako wydziałowy miasta. Od 16 września do 15 października pełnił funkcję sekretarza stanu w Rządzie Narodowym. Po przejęciu władzy przez Romualda Traugutta wyjechał z Warszawy i objął stanowisko komisarza pełnomocnego województwa krakowskiego, które utrzymał aż do odwołania przez dyktatora.

W lutym 1864 r. z obozu gen. J. Hauke-Bosaka w Górach Świętokrzyskich udał się do Krakowa. Stąd wraz z Adamem Asnykiem i Stanisławem Szachowskim wyemigrował z kraju. Przebywał w Dreźnie, Heidelbergu, Zurychu, Lipsku i Wiedniu.

Wojciech Biechoński (Źr. foto Krzysztof Urbański, Stosunek kielczan do demonstracji lat 1861-1862 i powstania styczniowego, Kielce 2008)

W 1867 r. powrócił do kraju i osiadł na stałe w Galicji. Zamieszkał w Gorlicach, gdzie rozwinął działalność spółdzielczą i oświatową. Angażował się w rozwój przemysłu naftowego. Był inicjatorem założenia w Gorlicach Towarzystw: Naftowego, Zaliczkowego, Kasynowego, Gimnastycznego „Sokół”, Szkół Ludowych, Towarzystwa dla Handlu, Przemysłu i Rolnictwa i in. W latach 1887-1902 pełnił funkcję burmistrza miasta. Za zasługi na polu społecznym i spółdzielczym otrzymał tytuł honorowego obywatela Gorlic.

Popiersie naszego bohatera w Parku Miejskim im. Wojciecha Biechońskiego w Gorlicach (Źr. foto http://www.24ikp.pl/info/szukam/20171209biechonski/art.php)

W 1902 r. przeniósł się do Lwowa. Podjął pracę jako dyrektor Akcyjnego Banku Związkowego. Przez lata zasiadał w Radzie Miejskiej. Był członkiem wielu lwowskich towarzystw i organizacji społecznych, prezesem Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych oraz Towarzystwa „Miejskie Ochronki Chrześcijańskie”.

Jako uczestnik powstania styczniowego angażował się w pomoc na rzecz weteranów 1863 r. W 1873 r. został członkiem czynnym lwowskiego Towarzystwa „Opieka Narodowa”. W 1888 r. przystąpił do lwowskiego Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego z 1863/1864 r. (TWPUPP) i był jego delegatem w Gorlicach. W latach 1903-1911 był wiceprezesem, a w l. 1912-1917 prezesem lwowskiego TWPUPP.

Po wkroczeniu wojsk rosyjskich do Lwowa w 1914 r. opuścił miasto i przeniósł się do Zakopanego. W 1915 r. wyjechał na leczenie do Wiednia i Karlsbadu. Do Lwowa powrócił wczesną jesienią 1915 r.

W okresie międzywojennym z racji pełnionych funkcji w TWPUPP należał do grona najaktywniejszych jego przedstawicieli. Organizował obchody rocznic powstania styczniowego i uczestniczył w pracach komisji statutowej. Uzyskał tytuł członka honorowego TWPUPP.

Wojciech Biechoński (Źr. foto http://www.24ikp.pl/info/szukam/20171209biechonski/art.php)

5 sierpnia 1921 r. w uznaniu zasług za działalność cywilną w okresie walk o niepodległość w l. 1863-1864, na wniosek Rady Ministrów, Naczelnik Państwa J. Piłsudski przyznał Biechońskiemu Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski II klasy. W 1923 r. otrzymał tytuł honorowego doktora prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za zasługi w działalności narodowej, społecznej i naukowej.

W ostatnim okresie życia wycofał się z aktywnej działalności w TWPUPP z powodu złego stanu zdrowia odczuwanego jeszcze w okresie I wojny światowej.

Wojciech Biechoński zmarł po długiej chorobie we Lwowie 30 grudnia 1926 roku. Pochowany został 2 stycznia 1927 r. na Cmentarzu Łyczakowskim, poza kwaterą powstańców 1863 r. , w grobowcu rodzinnym Stanisława Szachowskiego. Pogrzeb Biechońskiego odbył się z generalskimi honorami przy udziale licznych stowarzyszeń społecznych, władz miasta i weteranów 1863 r.

Biechoński pozostawił po sobie fragmenty rękopiśmiennej autobiografii i dziennika z okresu I wojny światowej oraz wydaną drukiem relację dotyczącą sprawy dyktatury Mariana Langiewicza.

Grób Wojciecha Biechońskiego we Lwowie (Źr. foto https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Biechoński)

Obecnie o związkach Wojciecha Biechońskiego z Kielcami przypomina tablica upamiętniająca jego działalność z okresu powstania styczniowego przy ulicy Dużej, w miejscu gdzie miał się znajdować dawny dworek Biechońskich. Według nowszych ustaleń dom tej rodziny stał przy ul. Jana Pawła II między katedrą a Dworkiem Laszczyków.

Tablica pamiątkowa przy ul. Dużej 21 w Kielcach (Źr. foto OMPiO)

Artur Szlufik

Źródło:

Lidia Michalska-Bracha, Biechoński Wojciech [w:] Świętokrzyski Słownik Biograficzny. T. 2 1795-1918, praca zbior. pod red. J. Szczepańskiego, Kielce 2009.

Lidia Michalska-Bracha, Wiesław Caban, Wojciech Biechoński (1839-1926) – powstaniec 1863 roku (W świetle materiałów Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie) [w:] Kielce i kielczanie w XIX i XX wieku, praca zbior. pod red. U. Oettingen, Kielce 2005.

Lidia Michalska-Bracha, Wojciech Biechoński i lwowscy weterani 1863 roku, “Świętokrzyskie”, wydanie specjalne, Kielce 2013 r.

powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=m14