Witold Całka ps. “Roch”, “Podziomek”, “Binieński” (1928-1998)
Urodził się 14 czerwca 1928 roku w Kielcach. Był synem Józefa i Felicji z domu Kopeć. Uczęszczał do Szkoły Powszechnej im. S. Staszica w Kielcach. W 1938 r. został harcerzem 3 KDH im T. Kościuszki. 3 maja 1939 r. złożył przyrzeczenie harcerskie, od sierpnia 1939 r. był członkiem Pogotowia Wojennego Harcerzy w Kielcach. Pomagał żołnierzom broniącym Kielc na wzgórzu Kadzielnia. Później dostarczał żywność polskim jeńcom wojskowym przetrzymywanym przez Niemców w więzieniu przy ulicy Zamkowej. Od 14 września 1942 r. do stycznia 1945 r. był członkiem Szarych Szeregów. Przysięgę złożył przed Edwardem Wołoszynem, ówczesnym komendantem Ula „Skała” – konspiracyjnej Chorągwi ZHP. Witold uczestniczył w działaniach podejmowanych przez tę organizację w Kielcach, dostarczał konspiracyjną prasę, malował antyhitlerowskie napisy, brał udział w tzw. „obstawie” transportu broni, którą przechowywano na cmentarzu ewangelickim w Kielcach. Przeszedł też wyszkolenie bojowe oraz kontynuował naukę na tajnych kompletach. W latach wojny i w okresie powojennym używał pseudonimów: „Roch”, „Podziomek” i „Binieński”.
Po zakończeniu wojny podjął naukę w Gimnazjum i Liceum im. J. Śniadeckiego w Kielcach. Jako członek miejscowej konspiracji brał udział w akcji rozbicia więzienia kieleckiego przez oddział A. Hedy “Szarego” w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku. Wydarzenie to tak opisuje:
„O dwudziestej drugiej tego pamiętnego wieczoru znalazłem się wraz z kolegami, Mirkiem Telką i Jurkiem Jedlińskim, na ulicy Ogrodowej, koło parku. Od naszego zwierzchnika z konspiracji kieleckiej dostaliśmy polecenie, żeby tam być, rozglądać się i obserwować. Streszczało się to w słowach: oczy i uszy otwarte, gotowi do wykonania zadań… Jakie to miały być zadania, na razie pozostawało dla nas tajemnicą.(…) Nagle – straszny huk! Wybuch, potem drugi i – strzelanina. Więc zaczęło się! Ale co – jeszcze nie wiedzieliśmy. Po odgłosach rozpoznaliśmy, że były to piaty, potem gamon. (…) Strzelanina dobiegała od strony ulicy Zamkowej, domyślaliśmy się więc, że to może być akcja uwalniania więźniów”.
Po akcji na więzienie kieleckie, niepodejrzewany o nic, uczył się dalej w gimnazjum. W latach 1945-1948 należał do I KDH im. D. Czachowskiego. Po zdaniu matury w 1948 r. studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu w Poznaniu. Miał w tym czasie kontakty z WiN. Po ukończeniu trzeciego roku studiów, 22 października 1952 r., został aresztowany przez UB w Kielcach. Powodem zatrzymania Całki był jego udział w grupie spiskowej przygotowującej wysadzenie Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej w Kielcach (grupa tzw. „pomnikowców”). Przesłuchiwano go w budynku WUBP przy ulicy Poniatowskiego ( obecna Seminaryjska ).
„I zaczęło się! Przez cztery lub pięć dni i nocy przesłuchiwania, istny konwejer: „Gadaj, bo my i tak wszystko wiemy! Gdzie broń? Gdzie reszta z organizacji? Mów, mów!”. „Nie wiem, nie wiem, nie pamiętam…” Koszmar! Woda i śledzie, krew spływająca z rozciętej wargi. Ból i nieprzytomne zmęczenie. Przez pewien czas spokój, potem udręka zaczyna się na nowo.”
29 marca 1953 r. wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach W. Całka został skazany na dożywocie. Po rozprawie został osadzony w więzieniu przy ulicy Zamkowej. Na mocy dekretu z 13 czerwca 1953 r. wyrok dożywocia został zamieniony na 10 lat. Z Kielc trafił do Wronek, a następnie przebywał w więzieniach w Rawiczu, Strzelcach Opolskich, Sztumie, w kopalni rudy miedzi w Wilkowie koło Złotoryi. Stąd został przeniesiony karnie do Wrocławia. Ostatnim miejscem skazania były kamieniołomy w Strzelcach Opolskich, gdzie pod koniec pobytu udało mu się dostać lżejsze zajęcie w ambulatorium więziennym. 6 grudnia 1956 r. dostał przerwę w odsiadywaniu kary. Do więzienia już nie wrócił, przebywał na warunkowym zwolnieniu.
Pracował w kieleckim oddziale Banku Inwestycyjnego i w Rejonowym Oddziale „Centrostalu”. W 1980 r włączył się w organizowanie „Solidarności”. Był kierownikiem biura Zarządu Świętokrzyskiego „Solidarności” w Kielcach. W 1981 r. po powołaniu przez Komendę Kieleckiej Chorągwi ZHP Kręgów Instruktorskich „Łysica” rozpoczął działalność w Kręgu „Łysica-Jodła” w hufcu Kielce-miasto. W 1987 r. otrzymał stopień Harcmistrza.
Zmarł w Kielcach 16 grudnia 1998 roku. Został pochowany na Cmentarzu Starym.
Artur Szlufik
Źródło: Danuta Suchorowska, Rozbić więzienie UB! Akcje zbrojne AK i WiN 1945-1946, Łomianki 2010., Harcerski Słownik Biograficzny Kielecczyzny, pod red. A. Rembalskiego, Kielce 2012.