Michał Cetner (1880-1940)
Urodził się w 1880 roku w Zagrobelii koło Tarnopola na Ukrainie. Pochodził z zubożałej szlachty herbu „Przerowa” osiadłej od pokoleń w Tarnopolu. W rodzinnym mieście ukończył seminarium nauczycielskie. Pracował w Skałacie, Podwłoczyskach i Buczaczu. Przed 1914 r. podjął studia w Konserwatorium Lwowskim, które ukończył już po wojnie.
W czasie I wojny światowej wstąpił do legionów. Po kryzysie przysięgowym wrócił do zawodu nauczycielskiego w rejonie sądeckim. Prowadził też intensywną pracę społeczną organizując ludowe chóry.
W 1919 r. ożenił się w Nowym Sączu z Marią z domu Zaremba. W tym samym roku wraz z żoną przeniósł się do Kielc, gdzie otrzymał pracę w Seminarium Nauczycielskim. Zamieszkał w kamienicy przy ul. Wojska Polskiego 5 (dawna ulica Lipowa). Tu wychowali się jego trzej synowie. Następnie przeniósł się do domu na Baranówku przy ulicy Wybranieckiej.
Do 1936 r. pracował jako nauczyciel muzyki w kieleckim „Pedagogium”. Konflikt na tle nie przynależności do BBWR był powodem przeniesienia go do Liceum im. S. Żeromskiego. Równolegle uczył śpiewu i języka niemieckiego w Średniej Szkole Handlowej i w Liceum bł. Kingi. Prowadził także orkiestrę, chór szkolny i zespół „rewelersów”. Aktywnie działał w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych i w Towarzystwie Adeptów Sztuki Plastycznej. Oprócz muzyki i funkcji nauczycielskiej miał wiele pasji m.in. sport i lotnictwo.
Po wybuchu II wojny światowej rozpoczął tajne nauczanie muzyki i działał w konspiracji. Razem z prezydentem Kielc Stefanem Artwińskim wszedł do Organizacji Orła Białego. Został wydany przez polskiego konfidenta. 3 stycznia 1940 r. Niemcy aresztowali go wraz z bratem Józefem i osadzili w więzieniu kieleckim.
Aresztowanie ojca tak wspominał syn – Bolesław Cetner:
„W środku nocy policja pomocnicza złożona z folksdojczów, wychowanych na polskim chlebie, „takie szumowiny społeczne w czarnych mundurach”, wpadła do naszego mieszkania i zabrała tatę oraz stryja. Nad ranem stryj wrócił. Gdy Niemcy wprowadzali aresztowanych do więzienia przy ul. Zamkowej, jeden z oficerów czytał dokument, na którym wypisane były nazwiska zatrzymanych osób. Na liście był Michał Cetner, ale nazwiska stryja nie było. Skrupulatny Niemiec zatrzymał stryja i kopniakiem wyrzucił go na zewnątrz. – Jak wspominał stryj, był to jedyny przyjemny kopniak w życiu, bowiem uratował go przed śmiercią.”
Michał Cetner był torturowany w czasie trzydniowego śledztwa. Otrzymał wyrok śmierci. 6 stycznia 1940 r. został zabrany z więzienia i rozstrzelany pod Kielcami wraz z Witoldem Wolskim u podnóża Białej Góry między Wiśniówką i Dąbrową. Po wojnie został ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Partyzanckim w Kielcach.
Artur Szlufik
Źródło:
Danuta Półrola-Parol, Stąd nasz ród, Staszów – Kielce 2000.
Amelia Barbara Sołtysiak, Odszedł Bolesław Cetner (1924-2013), „Świętokrzyskie”, nr 12, Kielce 2013, s. 96-97.
Adam Massalski, Jerzy Szczepański, Słownik biograficzny zasłużonych nauczycieli i wychowanków I Liceum Ogólnokształcącego im S. Żeromskiego w Kielcach, Kielce 2010.