Zofia Morzycka ps. „Zosia”, „Angielka” (1911-1985)
Urodziła się 21 września 1911 roku w rosyjskiej miejscowości Błagodatnoje w guberni Jekaterynburg na Uralu. Jej dziadek był powstańcem styczniowym i zesłańcem, a ojciec inżynierem w kopalni metali szlachetnych. Umarł przedwcześnie pozostawiając żonę z ośmiorgiem dzieci. W 1922 r. rodzina przyjechała do Polski. Po kwarantannie w Białymstoku Zofia z młodszą siostrą Józefą znalazła się pod opieką zakonnic w Pruszkowie. Potem wyjechały do rodziny do Starachowic.
Po wybuchu II wojny światowej działała w konspiracji. Używała pseudonimów „Zosia” i „Angielka”. Pracowała jako łączniczka przy sztabie komendanta okręgu Armii Krajowej, a później przy sztabie 2 DP Leg. AK. Znająca doskonale teren, wysportowana, zawsze pełna werwy i humoru, była ogólnie łubiana i doceniana przez cały sztab dywizji. Wciąż krążyła między miejscem postoju dywizji a Okręgiem. Brała udział w akcjach przy przejmowaniu zrzutów. Podczas koncentracji i związanych z nią walk była cały czas przy boku dowódcy dywizji Antonim Żółkiewskim ps. „Lin”. Po dekoncentracji wyszukała meliny dla całego Sztabu Dywizji i troszczyła się, by oficerom niczego nie brakowało, czuwając nad ich bezpieczeństwem.
Jej siostra Józefa ps. „Barbara” także działała w konspiracji. Początkowo zajmowała się kolportażem i łącznością. Następnie pracowała przy komendzie AK podobwodu „Morwa” (Skarżysko) w kancelarii szyfrów, pełniąc jednocześnie obowiązki sanitariuszki. Według fałszywych papierów wystawionych na potrzeby konspiracji, „Barbara” była żoną por. S. Ciaś-Brogowskiego ps. „Fiszer” – komendanta „Morwy”. Swoje konspiracyjne małżeństwo oboje traktowali poważnie i od tej pory nosiła nazwisko Brogowska. „Fiszer” zginął w marcu 1944 r. zastrzelony w czasie ucieczki po aresztowaniu go przez gestapo. „Barbara” przeniosła się na placówkę AK w Pogorzałach. Od maja 1944 r. była już w oddziale Antoniego Hedy „Szarego”. Jako łączniczka i sanitariuszka przeszła cały szlak bojowy oddziału, pozostając w lesie do stycznia 1945 r.
Józefa Brogowska ps. “Barbara”, siostra “Zosii”
Na wiosnę 1945 r. „Zosia” została aresztowana w Częstochowie przez NKWD wraz z oficerami sztabu oraz z łączniczką Zofią Wójcik „Kudłatą” i Ireną Kolarz. Przewieziono ich na UB do Kielc, a następnie osadzono w więzieniu przy ul. Zamkowej. Zofia nawiązała kontakt z siostrą, przesyłając grypsy w bieliźnie oddawanej do prania. „Barbara” również przesyłała jej grypsy, umieszczając je pomysłowo w jedzeniu. Wystarała się bowiem o pozwolenie na wysyłanie siostrze obiadów pod pretekstem jej choroby. „Zosia” była sądzona wraz z całą grupą aresztowaną w Częstochowie na zamkniętej rozprawie przez sowieckich oficerów NKWD. 8 czerwca 1945 r. wyrokiem Sądu Wojskowego z Łodzi na sesji wyjazdowej w Kielcach została skazana na 7 lat więzienia i 3 lata pozbawienia praw obywatelskich. Z 4/5 sierpnia 1945 r. została uwolniona w czasie akcji rozbicia więzienia kieleckiego przez oddział Antoniego Hedy „Szarego”. Wśród partyzantów była, jako jedyna kobieta, jej siostra „Barbara”. Uwolniona „Zosia” w grupie Stefana Bembińskiego „Harnasia” dotarła do Szydłowca, gdzie została ukryta u zakonnic. Następnie obie siostry na polecenie „Szarego” zamelinowały się w Łodzi. Po krótkim tam pobycie udały się do trzeciej siostry na Śląsk.
W 1947 r. „Zosia” ujawniła się wraz z „Barbarą” w Kielcach. Obie wyjechały na tzw. ziemie odzyskane i podjęły pracę w służbie zdrowia w Kłodzku.
W 1948 r. Zofia została aresztowana i wywieziona do Wrocławia. Wypuszczono ją po dwóch tygodniach z zaświadczeniem, że należała do „bandy AK”.
„Barbarę” aresztowano dwa lata później. W 1951 r. została skazana przez sąd wojskowy na pięć lat więzienia, po rewizji na półtora roku, za „nielegalne udzielanie pomocy”. Pomagała bowiem w różny sposób więźniom, kiedy w zastępstwie sprawowała obowiązki pielęgniarki w kłodzkim więzieniu. Odsiedziała wyrok, pracując ciężko w majątku więziennym w Lasowie, a potem w więziennym ambulatorium. Po wyjściu na wolność nadal mieszkała w Kłodzku. Zmarła 21 kwietnia 1998 roku.
Zofia Morzycka zmarła 19 kwietnia 1985 roku.
Obie siostry zostały pochowane na cmentarzu parafialnym w Józefowie koło Otwocka.
Artur Szlufik
Źródło: D. Suchorowska, Rozbić więzienie UB! Akcje zbrojne AK i WiN 1945-1946, Łomianki 2010 ; A. Heda – Szary, Wspomnienia „Szarego”, Warszawa 2016 ; J. Małek, Zapomnieć – nie umiem, Warszawa 2005.