Franciszek Naskręt ps. „Kruk” (1896-1944)
Urodził się w 1896 roku w Modrzu.
W czasie I wojny światowej jako poborowy został wcielony do armii niemieckiej 15 września 1915 r. Walczył pod Verdun, ranny dostał się do niewoli francuskiej. W 1918 r. wstąpił do Armii Polskiej we Francji pod dowództwem gen. Józefa Hallera. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej.
W latach 1922-1925 uczęszczał do Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy. 15 lipca 1925 r. został mianowany podporucznikiem piechoty. W latach 1925-1939 był oficerem zawodowym w 68. Pułku piechoty we Wrześni, a następnie w 70. pp w Pleszewie.
Po wybuchu II wojny światowej 3 września 1939 r. wraz z 70. pp wyruszył z Pleszewa na front. Ok. 9 września dotarł do Warszawy, gdzie brał udział w walkach w obronie stolicy. Wraz z grupą oficerów kpt. Naskręt otrzymał zadanie ewakuacji z Warszawy do Zamościa w celu przeprowadzenia mobilizacji rezerw we wschodniej części Polski. W okolicach Zamościa dostał się do niewoli sowieckiej. W czasie transportu do Katynia uciekł z pociągu i po kilku tygodniach dotarł do Buska-Zdroju.
Po powrocie zmienił wygląd i pod fałszywym nazwiskiem Józef Nastalski rozpoczął działalność konspiracyjną. W czasie okupacji niemieckiej piastował stanowisko szefa Kwatermistrzostwa Komendy Obwodu Armii Krajowej Busko. Organizował pomoc więźniom i rodzinom żołnierzy ZWZ-AK, a także jeńcom wojennym. Tworzył magazyny broni oraz prowadził zakup broni i amunicji. Od połowy 1942 r. był zatrudniony w niemieckiej firmie handlowej Jahna w Busku-Zdroju jako tłumacz i księgowy. Pozwalało mu to na prowadzenie sabotażu gospodarczego. Gestapo już jesienią 1943 r. podejrzewało go o powiązania z ruchem oporu.
Kapitan „Kruk” ukrywał się w majątku we wsi Złota, którego zarządcą był jego szwagier Edward Juszczyk. Stamtąd kierował pracą kwatermistrzostwa. Pod koniec 1943 r. przeniósł się do wsch. części Obwodu AK Busko. Organizował tam zaopatrzenie dla grup dywersyjnych kpt. P. Kabaty „Wujka” i por. P. Raszyka „Wichury”.
14 czerwca 1944 r. kpt. Naskręta aresztowano w młynie w Tuczępach podczas przygotowania zapasów mąki do wypieku większej ilości chleba dla żołnierzy AK. Przetrzymano go w areszcie przy ul. Kościelnej w Busku – Zdroju, gdzie torturował go Peters. Następnie 27 czerwca 1944 r. przewieziono go do więzienia w Kielcach. Pomimo okrutnych tortur nie zdradził nikogo. 18 lipca z kieleckiego więzienia został przewieziony wraz z innym żołnierzem AK – Marcelim Jastrzębiem ps. „Szpilorek” do Buska – Zdroju. Komenda Obwodu AK Busko planowała odbicie „Kruka” oraz „Szpilorka”, ale niestety akcja nie doszła do skutku.
19 lipca 1944 r. kpt. Franciszek Naskręt został rozstrzelany w zbiorowej egzekucji w Lesie Wełeckim koło Buska – Zdroju.
Dzień po egzekucji żołnierze AK z rodziną ekshumowali ciała Franciszka Naskręta i Marcelego Jastrzębia. Przeniesiono je i pochowano na cmentarzu parafialnym w Busku-Zdroju.
Źródło:
Karolina Trzeskowska-Kubasik, Zbrodnie niemieckie w Lesie Wełeckim koło Buska-Zdroju, Warszawa 2022.
https://infobusko.pl/kalendarium-19-lipca-1944-r-egzekucja-w-lesie-weleckim-kolo-buska-zdroju/
Franciszek Naskręt upamiętniony jest na Murze Pamięci OMPiO.