Jan Pańszczyk (1894-1941)
Urodził się 13 maja 1894 roku w Kielcach. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Piłsudskiego. W Kielcach przy ulicy Polnej miał duże gospodarstwo ogrodnicze, które przynosiło spory dochód.
Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. wywiózł rodzinę do Leszczyn. Jego dwaj synowie Stefan i Tadeusz uciekli do wojska aby walczyć o Polskę. Kiedy się uspokoiło powrócił z rodziną do Kielc i dalej prowadził swoje gospodarstwo.
W czasie okupacji wraz z synami działał w konspiracji. 10 lutego 1941 roku został aresztowany przez gestapo wraz z synem Tadeuszem w akcji wymierzonej w struktury kieleckiego Związku Walki Zbrojnej. Osadzono ich w więzieniu kieleckim przy ul. Zamkowej.
„10 lutego 1941 roku do domu wpadli Niemcy. – Wracałam po południu ze szkoły, nauka była w różnych miejscach, bo szkołę wyrzucono z budynku przy Kościuszki. Widziałam Niemców. Chciałam biec, ostrzec, ale nie mogłam nic zrobić. Zabrali ojca i młodszego brata, jak stali, bez ubrań” – wspominała Zofia Bała, córka Jana Pańszczyka.
Po dwóch miesiącach został wraz z synem wywieziony transportem z 5 kwietnia 1941 r. do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Miał numer więźniarski 13118. Trzymał się dzielnie, dopóki żył syn. Potem wyrzucał sobie, że nie upilnował Tadeusza i załamał się. Zmarł w obozie 16 października 1941 roku.
Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
Jan Pańszczyk upamiętniony jest na Murze Pamięci OMPiO.