Władysław Pietrzykowski ps. „Topór”, „Radwan”, „Longin”, „Drewicz”, „Orlik” (1908-1980)
Urodził się 27 kwietnia 1908 roku w Rakowie koło Częstochowy. Był synem Ignacego (działacza PPS i zesłańca syberyjskiego) i Władysławy z Hebdzińskich.
Po przeprowadzeniu się całej rodziny do Kielc rozpoczął naukę w szkole powszechnej nr 1, gdzie wstąpił do 3 Kieleckiej Drużyny Harcerskiej. Od 1922 r. należał do 4 Kieleckiej Drużyny Rzemieślniczej Harcerzy, w której pełnił funkcję zastępowego.
W 1923 r. podjął pracę w Suchedniowskiej Fabryce Odlewów w Kielcach. W latach 1926-1930 pracował w Wydziale Powiatowym Kieleckim, a następnie w Państwowym Zarządzie Drogowym i w Ubezpieczalni Społecznej w Kielcach.
W latach 1928-1935 był zastępcą komendanta Związku Strzeleckiego. Od 1932 do 1933 roku odbył służbę wojskową w 10 Pułku Artylerii Ciężkiej. Od 1937 r. pełnił funkcję skarbnika Zarządu Grodzkiego Związku Strzeleckiego w Kielcach.
28 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany. We wrześniu 1939 r. walczył w obronie Warszawy w 1 Baonie Strzelców Podkarpackich. 29 września dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się uciec.
Po powrocie do Kielc rozpoczął działalność w konspiracji. W październiku 1939 r. utworzył Tajną Organizację Wojskową, do której pozyskał członków Związku Strzeleckiego oraz harcerzy. Stanął na jej czele pod pseudonimem „Orlik”. Ściśle współpracował z oddziałem mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. W grudniu 1939 r. wraz z całą grupą wszedł w skład Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Początkowo kierował wywiadem wojskowym na terenie obwodu sandomierskiego. W konspiracji używał pseudonimów: „Topór”, „Longin”, „Drewicz”, „Radwan”. Brał udział w akcjach zbrojnych m.in. 12 marca 1943 r. wspólnie z „Jędrusiami” w rozbiciu więzienia w Opatowie. Od czerwca 1943 r. do stycznia 1944 r. był szefem wywiadu w obwodzie opatowskim. W lutym 1944 r. objął dowództwo w oddziale partyzanckim AK „Barwy Białe”. W czerwcu 1944 r. został skierowany na Przyczółek Baranowski, gdzie prowadził wywiad. Pracował w sekcji wywiadowczo-rozpoznawczej 2 Dywizji Piechoty AK. Brał udział w akcji „Burza” i „Zemsta”. Do końca wojny działał na terenie powiatu włoszczowskiego. Wojnę zakończył w stopniu podporucznika.
Po zajęciu Kielc przez Armię Czerwoną w 1945 r. powrócił do domu. Niestety został aresztowany i osadzony w więzieniu kieleckim. Oskarżono go i skazano na 10 lat pozbawienia wolności. W czasie pobytu w więzieniu czynił starania o zwolnienie go z niesłusznych zarzutów. Zwrócił się do Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego marszałka Michała Roli-Żymierskiego, który ostatecznie wydał polecenie zwolnienia go z zarzutów i uwolnienia. Zanim wiadomość ta dotarła do Kielc, 4 sierpnia 1945 r. oddział Antoniego Hedy „Szarego” rozbił więzienie. Dzięki temu Pietrzykowski zbiegł z Kielc i pod przybranym nazwiskiem Konstanty Paszkowski ukrywał się na Opolszczyźnie.
Do listopada 1946 r. pracował w Zakładach Przemysłu Wapienniczego Górażdże, a następnie ścigany zbiegł za granicę. W latach 1946-1956 przebywał w Anglii, gdzie pracował zawodowo i ukończył szkołę średnią. Został awansowany do stopnia porucznika czasów wojny.
Po powrocie do kraju pracował na terenie województwa opolskiego, a następnie przeniósł się do Kielc. Początkowo podjął pracę w spółdzielniach „Gryz”, a następnie „Kopaliny Mineralne”.
W Kielcach aktywnie działał społecznie w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym. Przez ponad 20 lat pełnił funkcję sekretarza Okręgowej Komisji Opieki nad Zabytkami. Był autorem wielu opracowań o tematyce regionalnej. Ewidencjonował relikty staropolskiego przemysłu i techniki. Był inicjatorem badań cmentarzy na Kielecczyźnie. Poza PTTK prowadził też działalność w Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Górnictwa, Stowarzyszeniu „PAX”, Stowarzyszeniu Miłośników Dawnej Broni, Polskim Towarzystwie Historycznym i Kieleckim Towarzystwie Naukowym.
Za swą postawę w czasie wojny i pracę po jej zakończeniu był wielokrotnie odznaczany. Czterokrotnie otrzymał Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi, a także Złotą Odznakę PTTK, Złotą Honorową Odznakę Ligi Ochrony Przyrody, srebrną odznakę Zasłużony Działacz Turystyki, odznakę Zasłużony Działacz kultury, złotą odznakę „Za Opiekę nad Zabytkami”.
Władysław Pietrzykowski zmarł 8 marca 1980 roku i został pochowany na Cmentarzu Starym w Kielcach.
Artur Szlufik
Źródło: Słownik Biograficzny Krajoznawców Kielecczyzny, oprac. zbior. pod red. Andrzeja Rembalskiego, Kielce 2008.