Krystyna Prochowska ps. „Katarzyna”, „Pola” (1921-1996)
Urodziła się 6 lutego 1921 roku w Łoniowie w powiecie sandomierskim. Przed wybuchem II wojny ukończyła szkołę powszechną i Prywatne Gimnazjum Żeńskie w Sandomierzu. Rozpoczętą naukę w sandomierskim Collegium Gostomianum kontynuowała już w okresie okupacji niemieckiej, uczęszczając na tajne komplety. W sierpniu 1944 r. we wsi Zajeziorze zdała maturę z zakresu nauk humanistycznych.
W czasie okupacji działała w konspiracji niepodległościowej, początkowo od lutego 1941 r. w podziemiu narodowym. W Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) od lipca 1941 r. zajmowała się organizacją łączności na terenie Sandomierszczyzny. W czasie scalania NOW z AK przeszła do struktur akowskich. Organizowała służby łączności oraz służby sanitarne. Uważa się ją za jedną z głównych organizatorów struktur Wojskowej Służby Kobiet na terenie Obwodu AK Sandomierz.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich włączyła się w prace konspiracji antykomunistycznej. W latach 1944-1946 współpracowała z Bronisławem Sokołowskim ps. „Frant”, współtworząc jedną z większych grup niepodległościowych w ówczesnym woj. kieleckim – Obozowe Drużyny Bojowe. Zorganizowała Pomocniczą Służbę Kobiet, która w 1946 r. liczyła ok. 40 członkiń. Do głównych zadań jej podkomendnych należało przenoszenie materiałów organizacyjnych, udział w powielaniu i kolportażu nielegalnej prasy oraz organizowanie i prowadzenie prelekcji w czasie zbiórek. Kobiety zbierały też informacje dotyczące sytuacji w mieście oraz prowadziły akcję werbunkową. W kwietniu 1946 r. sandomierskie ODB weszły w skład ogólnopolskich struktur Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W szeregach NZW Prochowska pełniła funkcję komendantki Wojskowej Pomocniczej Służby Kobiet przy Inspektoracie IV NZW krypt. „Zofia” w Sandomierzu. Rozwój organizacji został wstrzymany przez liczne aresztowania członków i sympatyków NZW przeprowadzone w Sandomierzu w tym samym miesiącu.
Krystyna Prochowska została zatrzymana przez UB 19 kwietnia 1946 r. Została osadzona w areszcie śledczym sandomierskiego PUBP. Od 14 maja przebywała w Więzieniu Karnym na Zamku. Formalnie śledztwo wobec podejrzanej zakończono 12 lipca. Pokazowy proces odbył się przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Kielcach podczas sesji wyjazdowej w Sandomierzu w dniach 29-31 sierpnia 1946 r. Wyrok ogłoszono 2 września, Prochowska została skazana na karę 6 lat pozbawienia wolności oraz utratę praw publicznych i obywatelskich na 2 lata. W wyniku kolejnego posiedzenia WSR w Kielcach z dn. 10.O4.1947 r. powyższy wyrok został zmniejszony do 3 lat uwięzienia. Początkowo odbywała karę w Więzieniu Karnym w Sandomierzu. Następnie 24 września 1946 r. została przeniesiona do więzienia na ul. Zamkową w Kielcach. Od 11 czerwca 1947 r. przebywała w Centralnym Więzieniu dla Kobiet w Fordonie, gdzie 26 kwietnia 1949 r. zakończyła odbywanie kary.
Po wyjściu na wolność wróciła do rodzinnego Sandomierza, gdzie dalej była poddana szykanom z powodów politycznych. Nałożono na nią obowiązek meldowania się w Komendzie Powiatowej MO. Miała także trudności w znalezieniu pracy. Inwigilowana przez organa bezpieczeństwa, była jednym z figurantów sprawy rozpracowania obiektowego o kryptonimie „Wisła 9”, które miało na celu wyjaśnienie charakteru spotkań byłych członków SN z terenu Sandomierza. Przez krótki okres pracowała w Spółdzielni Owocarsko-Warzywniczej Ziemi Sandomierskiej. Po zawarciu związku małżeńskiego z Karolem Schönpflugiem (19.03.1950 r.) wyjechała do Kościerzyny, gdzie pracowała jako kierownik sekretariatu w Zespole Adwokackim nr 1. W wyniku pobytu w ciężkich warunkach więziennych miała znaczne problemy zdrowotne. Stalinowski wyrok wydany na nią został unieważniony postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Kielcach z dn. 27 marca 1993 r. W ostatnich latach życia mieszkała w Gdańsku. Zmarła 21 lipca 1996 roku i została pochowana na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku.
Krystyna Prochowska została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi (1993 r.), Krzyżem Partyzanckim (1993 r.), Krzyżem Armii Krajowej (1994 r.), Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego (1995 r.) oraz Krzyżem Konspiracyjnego Wojska Polskiego (1996 r.). Posiadała również honorowe odznaki „Jodły” oraz „Za udział w akcji Burza”- związane z jej działalnością w Okręgu Radomsko – Kieleckim AK.
Artur Szlufik
Źródło: R. Piwko, Krystyna Prochowska „Katarzyna”, „Pola” (1921-1996), „Glaukopis. Pismo społeczno – polityczne”, 2015, nr 32 ; tenże, Obozowe Drużyny Bojowe w Sandomierzu (1944-1946). Działalność organizacji Bronisława Sokołowskiego „Franta” oraz represje komunistyczne wobec jej członków, Kielce-Kraków 2016.