Jan Stec ps. „Zygmunt”, „Wacek” (1912-1992)
Urodził się 24 czerwca 1912 roku we wsi Prusy w dzisiejszej gminie Ożarów powiatu opatowskiego. Był synem Józefa i Marianny z domu Chaja.
W 1934 r. ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie im. T. Kościuszki w Ostrowcu Świętokrzyskim. Z powodu trudności w znalezieniu posady nie podjął pracy w zdobytej profesji nauczyciela szkoły powszechnej. W latach 1934-1935 odbył służbę wojskową w 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich w Jarosławiu, gdzie ukończył kurs podchorążych w Dywizyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy 24 DP osiągając stopień podporucznika. Od 1936 r. pracował w Starachowickich Zakładach Górniczych, a od połowy 1939 r. po przeniesieniu służbowym w Fabryce Amunicji Nr 2 w Dąbrowie-Bór koło Kraśnika.
Po agresji Niemiec na Polskę w 1939 r. ze względu na zatrudnienie nie został zmobilizowany. Uczestniczył w transporcie ewakuacyjnym maszyn i urządzeń fabrycznych zakładu w Dąbrowie-Bór za Bug. Po klęsce wrześniowej powrócił do domu rodzinnego w Prusach, a następnie ponownie zatrudnił się w zakładach starachowickich.
Już w grudniu 1939 r. rozpoczął pracę konspiracyjną angażując się w początki działalności Służby Zwycięstwu Polski (SZP) w Starachowicach. Jego zadaniem było zbieranie informacji na temat broni ukrytej i porzuconej w lasach przez żołnierzy polskich. Po przejęciu zakładów starachowickich przez okupanta porzucił pracę i opuścił miasto.
We wrześniu 1941 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Pod pseudonimem „Zygmunt” działał w konspiracji na terenie gminy Czyżów Szlachecki. Tutaj został komendantem placówki ZWZ-AK oraz dowódcą własnego plutonu 4 kompanii Podobwodu Ćmielów AK. Funkcję tą w strukturach Obwodu Opatów ZWZ-AK sprawował przez niemal trzy lata.
W czerwcu 1944 r. podpor. „Zygmunt” został dowódcą plutonu strzeleckiego w Oddziale Dyspozycyjnym Komendy Obwodu Opatów AK „Barwy Białe” dowodzonym przez por. Kazimierza Olchowika ps. „Zawisza”. W ramach akcji „Burza” wraz z innymi żołnierzami oddziału wszedł w skład 5 kompanii II batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów AK. Po reorganizacji przeszedł do 6 kompanii II batalionu 2 pp Leg. AK. Jako dowódca 1 plutonu służył pod komendą por. Romana Rożyńskiego „Roga”. Brał udział w walkach m.in. w Bukowianach i Piórkowie, w rejonie Miedzierza-Królewiec oraz w bitwach w Dziebałtowie, Radoszycach i pod Radkowem. Za dokonania w dwóch ostatnich bitwach Stec awansował na stopień porucznika.
Podporucznik Jan Stec „Zygmunt” (pierwszy od lewej) z żołnierzami z 6. kompanii II batalionu 2 pp Leg. AK : dowódca kompanii por. Jerzy Sztajgierwald „Rozłóg” i chor. Jan Siwiec „Dębowski ( Źr. foto Grzegorz Kubicki, Aleksander Latalski – Leśniczy w konspiracji…)
Po zakończeniu akcji Burza” i rozwiązaniu 2 Dywizji Piechoty Legionów AK 28 września 1944 r. większość żołnierzy zdemobilizowano. Por. „Zygmunt” z powodu dekonspiracji nie mógł wrócić do rodzinnego domu w Prusach. Dlatego początkowo ukrywał się w lasach ostrowieckich, a następnie z innymi partyzantami kwaterował w leśniczówce Jeziórko u Aleksandra Latalskiego ps. „Latawiec”. Został fikcyjnie zatrudniony jako sekretarz. Tutaj doczekał się wejścia Armii Czerwonej.
W styczniu 1945 r. Jan Stec złożył broń. Wiosną wyjechał do Szczecina z zamiarem rozpoczęcia nowego życia. Pracował w szczecińskich wodociągach, w których objął nawet stanowisko wicedyrektora Zarządu Wodociągów Miejskich. Wziął ślub z Haliną Rzeszowską. W 1946 r. rozpoczął studia na szczecińskim Oddziale Akademii Handlowej w Poznaniu. W tym okresie nawiązał kontakt z antykomunistyczną organizacją „Wolność i Niezawisłość”. Osobiście utworzył komórkę „WiN”-u na terenie swojego zakładu.
W kwietniu 1949 r. otrzymał wiadomość o śmierci matki i przyjechał w rodzinne strony. W czasie pogrzebu został namierzony przez miejscowych funkcjonariuszy UB i był śledzony przez nich aż do powrotu do Szczecina.
19 kwietnia 1949 r. aresztowano go w Szczecinie i przywieziono do Kielc. Został osadzony początkowo w areszcie śledczym Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ulicy Focha, a następnie w kieleckim więzieniu przy ulicy Zamkowej. Powodem aresztowania była jego wojenna przynależność do Armii Krajowej, gdyż komuniści nie wiedzieli o działalności „Zygmunta” w organizacji „WiN”. W ubeckich katowniach spędził dziesięć miesięcy poprzedzających pokazowy proces sądowy. W czasie śledztwa był torturowany, przetrzymywany w lodowatych piwnicach, regularnie bity i kopany po głowie.
21 lutego 1950 r. rozpoczął się pokazowy proces przed Sądem Apelacyjnym w Kielcach byłych czternastu żołnierzy Obwodu Opatów ZWZ-AK głównie z oddziału „Barwy Białe”, a wśród nich por. Jana Steca. Aktu oskarżenia partyzantów dokonano na mocy „Dekretu o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy”. Zarzucano im kolaborację z Niemcami, mord na cywilach narodowości żydowskiej w lasach siekierzyńskich, zabójstwa działaczy PPR i żołnierzy GL-AL. Proces ten przyjął symboliczne miano „Procesu Czternastu”. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Kielcach z 25 lutego 1950 r. Jan Stec został skazany na pięć lat i jeden miesiąc więzienia oraz przepadek całego mienia. Następnie wyrokiem rewizyjnym Izby Karnej Sądu Najwyższego w Warszawie z dn. 11 września 1950 r. por. „Zygmunt” został prawomocnie uniewinniony od stawianych mu zarzutów i zwolniony z Aresztu Śledczego w Kielcach.
Po prawie półtorarocznym uwięzieniu przez ubecki aparat wyszedł na wolność. Nie powrócił już na studia. Jako były żołnierz AK skazany przez sąd miał trudności w znalezieniu adekwatnej do wyksztalcenia pracy. Ze Szczecina przeprowadził się do Łodzi.
Porucznik Jan Stec zmarł 21 czerwca 1992 roku w Łodzi i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym „Doły”.
Za swoją działalność został uhonorowany m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Wojska, Krzyżem Armii Krajowej oraz Odznaką Żołnierzy Armii Krajowej byłego Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK.
Artur Szlufik
Źródła:
Grzegorz Kubicki, Aleksander Latalski – Leśniczy w konspiracji. Na placówce Jeziórko Obwodu Opatów Armii Krajowej, Ostrowiec Świętokrzyski 2022.
Antoni Sułowski, U podnóża Gór Świętokrzyskich. Z dziejów Obwodu Opatów ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1987.
Marian Tadeusz „Bończa” Mazur, Szumiały nam świętokrzyskie jodły, Katowice 1992.
akokregkielce.pl/stec-jan-zygmunt.html