Józef Dudek ps. „Jawor” (1923-1996)
Józef Franciszek Dudek urodził się 4 października 1923 r., będąc najmłodszym z siedmiorga dzieci Antoniego i Stanisławy z d. Tusznio. Przyszedł na świat w Suchedniowie (zachowana dokumentacja wskazuje pobliską wieś Michniów), gdzie spędził pierwsze lata swego życia. Po przeniesieniu ojca na stanowisko gajowego w Nadleśnictwie Bliżyn, wraz z rodziną zamieszkał w osadzie leśnej Dalejów – przysiółku wsi Serbinów.
Po ukończeniu szkoły powszechnej, w latach 30-tych uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Radomiu. Dalszą naukę przerwał wybuch II wojny światowej. Pozostając na terenie gajówki Dalejów, Józef Dudek wraz z rodziną podjął starania o przystąpienie do walki konspiracyjnej. Według syna Antoniego – od lutego 1941 r. do czerwca 1943 r. należał do ZWZ, następnie do AK (jako łącznik między placówkami Suchedniów „Tartak”, a Zagnańsk „Jodła”. W tym czasie ukrywał się pod pseudonimem „Jawor”.
Fotografia z czasów szkolnych. Lata 30-te (Źr. foto – zbiory rodzinne wnuczki Darii Laubscher)
Sytuacja zmieniła się 23 czerwca 1943 r. Tego dnia, jak czytamy w bliżyńskim czasopiśmie parafialnym:
– Obława! Niemcy otoczyli gajówkę. Do mieszkania wpadło kilku esesmanów. Pistolety w wyciągniętych dłoniach sterczały groźnie. Za chwilę rewizja. W domu były konspiracyjne gazetki, a w oborze pod żłobem znajdował się nowy, tłusty od wazeliny pistolet maszynowy. Gazetek konspiracyjnych Niemcy nie znaleźli, ale znaleźli broń i amunicję. Z podniesionymi do góry rękami hitlerowcy wyprowadzili Franciszka Pawelczyka do ciężarówki. Zabrali też gajowego Antoniego Dudka i jego syna Józefa. Skutych w kajdany wywieźli do Kielc.
Wówczas, po dokonaniu rewizji i odkryciu broni na terenie gajówki, Niemcy podpalili budynek. Mężczyźni oskarżeni o współpracę z Armią Krajową, kolejne trzy miesiące spędzili w więzieniu przy ul. Zamkowej w Kielcach (informacji tej nie potwierdza skorowidz z księgi więziennej). W tym samym czasie, pozostali członkowie rodzin ukrywali się przed aresztowaniem. Trzy miesiące później, trójka poprzednio uwięzionych w kieleckim areszcie została wywieziona do KL Auschwitz. Transport dotarł do obozu 14 września 1943 r., gdzie nasz bohater otrzymał numer 150 265.
Józef Dudek (pierwszy od prawej) z wizytą w KL Auschwitz. Okres powojenny (Źr. foto – zbiory rodzinne wnuczki Darii Laubscher)
Antoni Dudek (ojciec naszego bohatera) i Franciszek Pawełczyk zginęli po kilkumiesięcznym pobycie w powyższym miejscu. Dwudziestoletni Józef Dudek, który w maju 1944 r. opuścił KL Auschwitz, trafił do komanda Coachem w KL Natzweiler. W późniejszym czasie był przetrzymywany w obozach KL Buchenwald oraz KL Mittelbau, gdzie wiosną 1945 r. doczekał wyzwolenia przez oddziały amerykańskie.
Po powrocie do ojczyzny, przez krótki czas przebywał w rodzinnych Górach Świętokrzyskich. Za namową siostry wyjechał na zachód i zamieszkał w Sulikowie w okolicach Zgorzelca. Zagrożony aresztowaniem przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, opuścił miasto i podjął zatrudnienie w Kowarach na Dolnym Śląsku. Następnie, powrócił do Sulikowa i do przejścia na emeryturę pracował w tutejszej kopalni bazaltu. Jednocześnie, kontynuując przerwaną naukę, ukończył z wyróżnieniem zgorzeleckie liceum ogólnokształcące.
W wieku trzydziestu lat nasz bohater zawarł związek małżeński z Jadwigą, z którą doczekał się czwórki dzieci. Za poniesione trudy, w okresie powojennym otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Oświęcimski oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
Józef Dudek zmarł 14 sierpnia 1996 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Sulikowie.
Gracjan Duda
Źródło:
Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny 1940-1944, red. F. Piper, I. Strzelecka, t. 2, Warszawa-Oświęcim 2006
Rodzina Pawelczyków, „Gazeta Bliżyńska”, nr 24, 1997
Relacja pisemna syna Antoniego Dudka z dn. 31 sierpnia 2025 r.
Relacja pisemna wnuczki Darii Laubscher z dn. 1-2 września 2025 r.
Cmentarze komunalne w Gminie Sulików
Dziękujemy p. D. Laubscher i p. A. Dudkowi za udostępnienie materiałów rodzinnych.
Dokumentacja i fotografie:
(1) – Zachowana dokumentacja z uwięzienia w KL Buchenwald i KL Mittelbau (2) – Dokument PCK świadczący o aresztowaniu i pobycie w obozach koncentracyjnych (3) – Ślub Jadwigi i Józefa Dudków – Sulików 1953 r.
