Kim był Alfred Nobel ?

Nagrody Nobla za rok 2020 zostały rozdane, chociaż nie na tradycyjnej ceremonii, która corocznie odbywa się 10 grudnia w Sztokholmie. Ze względu na skutki panującej pandemii organizatorzy odwołali uroczystości pierwszy raz od 1944 roku i zdecydowano się jedynie na łączenia online z poszczególnymi laureatami. Znamy zwycięzców, ale co wiemy o samym Alfredzie Noblu, założycielu Fundacji swojego imienia, nagradzającej naukowców i artystów z całego świata ?

Chociaż opatentował ponad 300 różnych wynalazków, w powszechnej świadomości ludzi zapisał się jako wynalazca dynamitu. To raczej krzywdząca opinia na temat tego szwedzkiego naukowca, tym bardziej, że tak naprawdę koszta związane z badaniami nad tym materiałem wybuchowym, doprowadziły go niemal na skraj bankructwa; podczas jednego z eksperymentów przy użyciu dynamitu zginął jego brat, a sam wynalazłek właściwie okazał się fiaskiem z tego powodu, iż nie można było go zastsosować w wojsku, jedynie do celów cywilnych, a to sprzedaż dynamitu do armii miała przynieść jego rodzinie wielkie zyski.

Niemniej jednak, firma rodziny Noblów na handlu bronią na użytek Carskiej Rosji dorobiła się ogromnych pieniędzy. Rosjanie nabywali olbrzymią ilość uzbrojenia potrzebnego do likwidacji węgierskiej Wiosny Ludów (1848 – 1849), pacyfikacji podbitej Polski, opanowania Kauzkazu czy wojen z Turcją, także w drugiej połowie XIX w. Alfred Nobel przejmując w spadku rodzinne przedsiębiorstwo, nie tylko produkujące i handlujące bronią, ale również będące właścicielem ogromnych pól naftowych w kaukaskim Baku, stał się jednym z najbogatszych ludzi na świecie.

W 1887 roku Alfred Nobel ogłosił, że jest w stanie produkować dla Włochów balistyt – materiał wybuchowy, podobny do bezdymnego prochu, którego zdolności produkcyjne ujawnili rok wcześniej Francuzi. Wybuchł ogromny skandal, a przebywającego w Paryżu Nobla oskarżono o szpiegostwo gospodarcze. Aby ratować nazwisko i utrzymać zawarte kontrakty handlowe , ogłosił powołanie fundacji swojego imienia, która do dzisiaj nagradza naukowców i artystów szerzących ideę pokoju na świecie. Wydaje się więc, że to nie jego pacyfizm pchnął go do powołania nagród dla osób szczególnie zasłużonych dla ludzkości, lecz partykularny interes.

Nagrody Nobla, poza Pokojową, przyznawane są w czterech innych dziedzinach: fizyce, chemii, medycynie oraz w literaturze. Nie do końca znane są powody, czemu Alfred Nobel wskazał akurat te obszary życia, ale ich wybór wskazuje raczej na jego osobiste zainteresowania. Sam był fizykiem i chemikiem, miał słabe zdrowie, więc na pewno doceniał rolę medycyny, a mało kto wie, iż zajmował się również pracą lieteracką, pisał wiersze oraz przyjaźnił się z wieloma pisarzami w Paryżu.

Alfred Nobel zmarł we włoskim San Remo 10 grudnia 1896 roku w wyniku rozległego wylewu i ataku serca. Jego ciało przewieziono do Sztokholmu i tam pochowano. Ironią losu jest, że kilka miesięcy przed śmiercią, lekarz przepisał mu nintroglicyrynę do użytku wewnętrznego, tę samą, którą wykorzystywał komercyjnie jako użyteczny materiał wybuchowy, a która z czasem znalazła zastosowanie w medycynie jako środek łagodzący bóle w klatce piersiowej i obniżający ciśnienie krwi.