195. rocznica śmierci Stanisława Staszica

Dzisiaj przypada 195. rocznica śmierci Stanisława Staszica, wybitnego przedstawiciela polskiego oświecenia, nauczyciela i wychowawcy, podróżnika, geologa, księdza, poety, działacza oraz organizatora górnictwa i hutnictwa. W pamięci Polaków zapisał się jako mąż stanu oddany dobroczynności i życiu publicznemu, a mieszkańcy Kielc zawdzięczają mu otwarcie w 1816 roku Szkoły Akademiczno-Górniczej – pierwszej polskiej uczelni technicznej.

Urodzony w 1755 roku Staszic po studiach geologicznych odbytych we Francji, związał się ze szlachecką rodziną Zamoyskich, u których pełnił rolę guwernera dla dwóch synów Andrzeja Zamoyskiego, byłego wielkiego kanclerza koronnego. Po zakończeniu tej pracy poświęcił się podróżom po kraju i Europie, czyniąc badania geologiczne, których owocem stała się wydana w 1815 roku publikacja „O ziemorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, uznawana za pierwszy polski przewodnik geograficzny Tatr, co Staszicowi przyniosło nieoficjalny tytuł „ojca geologii polskiej”.

Prężnie rozwijała się również kariera Staszica jako działacza publicznego, pomimo iż urzędy zaczął zajmować relatywnie późno, dopiero jako człowiek pięćdziesięcioletni, nie mogąc do tej pory pokonać nieprzebytej bariery, jakim było jego pochodzenie mieszczańskie, odgradzające go od możliwości czynnego uczestnictwa w życiu politycznym. W lutym 1807 roku został członkiem Izby Edukacyjnej, w ramach której był niezwykle aktywny. Miał niepośredni udział w organizowaniu nowoczesnego szkolnictwa opartego na powszechności, ujednoliceniu programu nauczania i nacisku kładzionym na wykształcenie praktyczne. Staszic szukał dodatkowych wpływów na oświatę , zajmował się remontami budynków szkolnych , wizytował szkoły, był obecny na egzaminach, popierał przyznawanie stypendiów zagranicznych.

W latach 1816 – 1824 Stanisław Staszic pełnił funkcję dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Polskiego, przyczyniając się w tym czasie do rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i założenia w Kielcach w roku 1816 Szkoły Akademiczno-Górniczej, będącej pierwszą w historii polską uczelnią tego typu, która nie odstawała poziomem kształcenia od standardów europejskich. Wśród 40-45 absolwentów tej Szkoły znaleźli się najwybitniejsi polscy inżynierowie, którzy do końca XIX w., zajmując odpowiednie stanowiska w kopalniach i hutach, pracowała na rzecz rozwoju przemysłu w Królestwie Polskim.

Stanisław Staszic zmarł 20 stycznia 1826 roku w Warszawie. Przez całe życie znany był z oszczędności, dzięki której udało mu się zgromadzić znaczny majątek, który niemalże w całości przeznaczył w testamencie na cele dobroczynne i instytucje pożytku publicznego. Uroczystości pogrzebowe Staszica przybrały kształt manifestacji społecznej wyrażającej żal po stracie znanego filantropa, poważanego naukowca i oddanego sprawie reformatora szkolnictwa i przemysły. O szacunku, jakim darzyli go współcześni niech świadczy fragment listu Fryderyka Chopina, który jako szesnastoletni młodzieniec znalazł się wśród warszawskich uczniów tłumnie biorących udział w pogrzebie i który pisał o tej uroczystości do przyjaciela: „ To tylko ci wspomnę, że akademicy nieśli go od Św. Krzyża aż do samych Bielan, gdzie chciał być pochowany, że Skarbek [prof. Fryderyk Skarbek, profesor Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego – przyp. red.] miał mowę przy grobie, że trumnę jego obdarli z miłości i entuzjazmu i że na pamiątkę i ja mam kawałek kiru, którym były okryte mary, na koniec, że 20 tysięcy ludzi aż do miejsca ciało odprowadziło, kilka walnych przez drogę odbyło się pyskowych potyczek już to z kupcami, którzy się dobijali nieść zwłoki szanownego męża, już to z innymi cywilnymi osobami, które również mężnie opierającym się akademikom trumnę odebrać chciały.”

2 września 1906 roku odsłonięto pomnik Stanisława Staszica w Kielcach – był to pierwszy świecki pomnik w Kielcach i pierwszy pomnik Staszica w kraju. Na obelisku pod popiersiem znajduje się napis „Miłośnikowi Ziemi Ojczystej – Rodacy”, a sam pomnik stał się szybko popularnym miejscem manifestacji patriotycznych w mieście.

Pomnik Stanisława Staszica w Kielcach z roku 1906