10* lutego 1997 zmarł Zbigniew Rubinowski wybitny badacz Gór Świętokrzyskich, alpinista, polarnik, wieloletni prezes Kieleckiego Towarzystwa Naukowego.
Zbigniew Rubinowski urodził się w Krakowie 19 października 1929 r. Maturę uzyskał w Liceum im. O. Balzera w Zakopanem w 1948 r.
W tym samym roku rozpoczął studia w Akademii Górniczej w Krakowie, początkowo na wydziale Górniczym, a następnie na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym, gdzie w 1952 r. uzyskał dyplom inżyniera geologa i został zaangażowany przez prof. Romana Krajewskiego na asystenta w Katedrze Geologii Kopalnianej. Podczas jednego z wyjazdów terenowych trafił do nowo udostępnianej historycznej świętokrzyskiej kopalni miedzi w Miedziance. Jak się później okazało zdarzenie to wpłynęło na zainteresowania naukowe Rubinowskiego, który związał swoje dalsze życie z Górami Świętokrzyskimi. Jego praca magisterska obroniona w 1954 r. dotyczyła mineralizacji złoża Miedzianki, a następne badania rozpoczęły się od inwentaryzacji objawów mineralizacji kruszcowej w świętokrzyskim paleozoiku.
Od 1957 r. zaczął pracować w Świętokrzyskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego w Kielcach, gdzie zamieszkał wraz z rodziną. Pierwszy etap badań świętokrzyskich rud metali wykonanych przez zorganizowany przez niego zespół młodych geologów został podsumowany w 1963 r. w regionalnej monografii opublikowanej w 1966 r., jako pracy “poufnej”. Wiele zebranych nowych materiałów naukowych zaowocowało świetnie napisaną rozprawą doktorską Rubinowskiego, której obrona w 1967 r. w Kielcach miała uroczysty charakter (pierwsza publiczna obrona pracy na terenie miasta).
Od młodości interesował się jaskiniami oraz dawnymi wyrobiskami pogórniczymi. Odkrycie jaskini Raj nieopodal Kielc zaowocowało ważnymi publikacjami (m.in. History of Discovery of Raj Cave, l972), a niebawem – udziałem autorskim i redakcyjnym w książkach na ten temat. Jaskinię tę otoczono opieką prawną (rezerwat), co wciągnęło Rubinowskiego w sprawy ochrony przyrody i racjonalnego zagospodarowania środowiska.
Zespół kieleckich inżynierów pod kierownictwem Zbigniewa Rubinowskiego i Tymoteusza Wróblewskiego opracował projekt udostępnienia „Raju” dla ruchu turystycznego. Od 1972 roku jaskinia została udostępniona dla zwiedzających..
Następnie powstały “Atlas geologiczno-surowcowy Gór Świętokrzyskich 1:50 000 z sozologiczną kwalifikacją kopalin” (l968, razem z T. Wroblewskim i J. Gągolem), arkusze Kielce i Chęciny w skali 1:25 000 “Mapy geologiczno-gospodarczej regionu świętokrzyskiego” (1989–90, razem z M. Nowakiem) oraz studium teoretyczne “Kartografia geologiczno-sozologiczna” (1995). Opracowania te miały charakter pionierski w skali światowej.
Wg jego koncepcji są obecnie sporządzane w Polsce szczegółowe mapy geologiczno-gospodarcze. Korzysta z nich w planowaniu przestrzennym i sterowaniu działalnością gospodarczą administracja państwowa i samorządowa.
Dr inż. Zbigniew Rubinowski podczas 40 lat pracy w Oddziale Świętokrzyskim Państwowego Instytutu Geologicznego pełnił kolejno szereg funkcji: od 1965 roku kierownika Samodzielnej Pracowni Złóż Rud Metali, od 1977 kierownika Zakładu Geologii Złóż Surowców Mineralnych zmienionego w 1982 r. na Zakład Geologii Złożowej i Gospodarczej. W latach 1986-87 był Zastępcą Kierownika Oddziału Świętokrzyskiego PIG a od 1990 r. Kierownikiem Zespołu Zasobów i Ochrony Środowiska przekształconego w 1995 r. w Pracowni Geologii Surowców Mineralnych i Geologii Środowiskowej. Od 1973 roku pracował na stanowisku docenta, zajmując się początkowo rudami metali nieżelaznych potem kopalinami skalnymi w tym także surowcami chemicznymi.
Uprawiając geologię gospodarczą Rubinowski wkroczył głęboko w ochronę środowiska, łącząc umiejętnie jej wymogi z potrzebami przemysłu wydobywczego. Oceniał rzetelnie i zabiegał wytrwale o zminimalizowanie skutków oddziaływania na środowisko zakładów przemysłowych na Kielecczyźnie. Waloryzował zasoby przyrody żywej i nieożywionej, pracował nad konserwatorską ochroną jej najcenniejszych obiektów, współtworzył regionalną strategię ekorozwoju. Wniósł wielki wkład w dzieło powołania do życia Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Ponidzia, a ostatnio Wielkoprzestrzennego Systemu Obszarów Chronionych w woj. kieleckim.
Zbigniew Rubinowski miał w zwyczaju sprawdzać się w pracach o największym stopniu trudności, dlatego też w 1979-1980 r. wziął udział w IV Wyprawie Antarktycznej PAN podczas, której kartował geologicznie dzikie tereny na Wyspie Króla Jerzego i badał występujące tam przejawy mineralizacji.
Rubinowski pozostawił ogromny dorobek twórczy – około 250 prac publikowanych. Działał też jako ekspert w ciałach doradczych i opiniodawczych administracji państwowej, zarówno na szczeblu centralnym, jak i wojewódzkim. Był czynny w wielu komisjach, komitetach, radach i towarzystwach naukowych: m.in. w Komisji Nauk Geologicznych Oddziału PAN w Krakowie, w Komitecie Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, w Państwowej Radzie Ochrony Przyrody, w Radzie Naukowej Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, w Radzie Naukowej Państwowego Instytutu Geologicznego, w Wojewódzkim Komitecie Ochrony Przyrody w Kielcach (przewodniczył mu przez lat kilkanaście), w Wojewódzkiej Komisji Geologicznej, w Radzie Naukowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz w Radzie Naukowo-Społecznej Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Położył wielkie zasługi dla rozwoju społecznego ruchu naukowego np. Polskiego Towarzystwa Geologicznego, a zwłaszcza Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, którym jako prezes kierował w latach 1969-1973. Przez następne 23 lata, aż do dni ostatnich, był jego wiceprezesem.
Posiadał ogromną wiedzę o Ziemi, którą podczas rozlicznych prelekcji, wykładów i wypraw terenowych popularyzował wśród młodzieży szkolnej oraz studentów i pracowników nauki uczelni kieleckich i krakowskich, a także przewodników świętokrzyskich. Jego autorstwa jest m.in. doskonały podręcznik geologii złóż dla techników geologicznych.
Rubinowski był człowiekiem gór, ich badaczem, znakomitym taternikiem i alpinistą również turystą. Wspinał się w Tatrach, Alpach, na Kaukazie, w Pamirze, w Hindukuszu, Himalajach i Andach. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych uczestniczył w podwyższaniu polskiego rekordu wysokości wejściem na Noszak (7492 m) w Hindukuszu i na Kanbachen (7902 m) w Himalajach w 1974 r. W górach nieoczekiwanie, podczas urlopu i wypoczynku zakończył swe życie. Wypadek narciarski w rejonie Gosau pod Dachsteinem (Austria) 3 lutego 1997 roku okazał się tragiczny. 10 lutego w nocy w szpitalu w Salzburgu Zbigniew Rubinowski zmarł nie odzyskawszy przytomności. Pochowany został pod Stuttgartem u podnóża Schwarzwaldu.
Po jego śmierci nadano imię Zbigniewa Rubinowskiego kieleckiemu rezerwatowi „Wietrznia”.
Rezerwat Wietrznia im. Z. Rubinowskiego w Kielcach (fot. Wikipedia)
Grób ojca Zbigniewa Rubinowskiego znajduje się na Cmentarzu Komunalnym (d. Prawosławnym) w Kielcach.
Źródła:
- Zbigniew Kowalczewski, Tymoteusz Wróblewski: Zbigniew Rubinowski (1929 -1997), W: „Kronika Polskiego Towarzystwaa Geologicznego”, s. 467-468
- „Jaskinia Raj w Publikacjach”, opr. Dawid Kukła, Małgorzata Winkler, Kielce 2009
- Zbigniew Wójcik: Rubinowski Zbigniew, W: „Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki”, T. 3, red. naukowa Bolesław Orłowski, Warszawa 2015.
- Barbara Morawska-Nowak, „Taternickie Spotkania 2017”, Echa Gór 02/2017
- “Zbigniew Rubinowski (1929-1997). Materiały posesyjne”, Red. Anna Fijałkowska-Mader, Kielce 2018
* niektóre źródła podają 11 II 1997 r. jako datę śmierci Zbigniewa Rubinowskiego