1 lutego 1967 r. zmarł wybitny botanik z Kielc, inicjator powstania dwóch parków narodowych.
Zygmunt Czubiński urodził się w Kielcach 24 czerwca 1912 r. Był synem Marcina, kasjera bankowego i Natalii z domu Szmidt.
Uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Kielcach (obecnie liceum im. Stefana Żeromskiego). W tym czasie związał się z harcerstwem. Jego drużyna “Puchaczy” należała do najlepszych. Na wyprawach z harcerzami nauczył się rozkoszować bliskością przyrody. Jego nauczycielem biologii, człowiekiem, który go ukierunkował, był Kazimierz Kaznowski. Pod jego kierunkiem Czubiński napisał pracę o florze mszaków Gór Świętokrzyskich. Ukończył gimnazjum w 1930 r.
Następnie podjął studia botaniczne na Uniwersytecie Poznańskim, zakończone w 1935 r. Od 1932 r. był asystentem w Katedrze Botaniki Ogólnej, od 1937 r. starszym asystentem. Podczas okupacji uczestniczył w tajnym nauczaniu licealnym w Kielcach, a od 1942 r. przebywał w Krakowie (Kuratorium Ziem Zachodnich), pracując tam w Głównym Wydziale Lasów Biura Ochrony Przyrody, a następnie 1943–45 w Wydziale Badań Florystyczno-Fitosocjologicznych Instytutu Badawczego Rolnictwa. Po wojnie wrócił na Uniwersytet Poznański, uzyskał doktorat na podstawie pracy „Szata roślinna Pojezierza Brodnickiego” (1945) i od 1946 r. był adiunktem, a od 1947 p.o. kierownika Katedry Systematyki i Geografii Roślin. W 1951 r. habilitował się na podstawie rozprawy “Zagadnienia geobotaniczne Pomorza“. W 1954 r. został profesorem nadzwyczajnym, w 1962–65 pracował w Zakładzie Socjologii, Ekologii i Geografii Roślin. Kierował też uczelnianym Ogrodem Botanicznym, który zorganizował. Był członkiem m.in. Komitetu Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Polskiej Akademii Nauk, Komitetu Ekologicznego PAN, Państwowej Rady Ochrony Przyrody. W 1961 został powołany na członka korespondenta PAN. Był też członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Botanicznego i członkiem Poznańskiego TPN. Zainicjował i współredagował „Atlas rozmieszczenia roślin zarodnikowych w Polsce” (1962).
Doprowadził do utworzenia parków narodowych: Wolińskiego i Słowińskiego. Uchodził za najlepszego znawcę szaty roślinnej Wielkopolski i Pomorza Zachodniego. W badaniach zajmował się florystyką i problemami geobotanicznymi Ziem Zachodnich. Praca doktorska i habilitacyjna dotyczyła już Wielkopolski i Pomorza. Dwie prace poświęcił problemowi podziału Polski na regiony przyrodnicze („Podział Polski na dzielnice przyrodniczo-leśne” i „Historia i podział naturalny lasów Polski”). W 1954 opublikował syntetyczną pracę „Bielawskie Błoto, ginące torfowisko atlantyckie Pomorza”. Wszystkie trzy publikacje naświetlają genezę, rozmieszczenie, stan flory, opis zespołów roślinnych, spisy i rozmieszczenie roślin rzadszych, wpływ warunków geologicznych i klimatycznych i gospodarki na stan i proces zanikania torfowisk. Zainicjował druk wydawnictw „Charotheca Polonica”, „Lichenotheca Polonica”, „Briotheca Polonica” i „Hepaticotheca Polonica”.
Innym przedmiotem zainteresowań profesora była ochrona przyrody w Polsce . Zbadał stan rezerwatów i obiektów chronionych w całym kraju i zaplanował ich optymalną sieć. Swoje prace badawcze i organizacyjne podsumował w „Rola parków narodowych i rezerwatów na tle stanu obecnego i potrzeb kultury narodowej” (1956).
Zmarł 1 lutego 1967 r., w wieku 55 lat. Jego ostatni notes wypełniony został na wiele dni naprzód terminami egzaminów, posiedzeń i wycieczek. Został pochowany 4 lutego 1967 na Cmentarzu komunalnym na Junikowie w Poznaniu. “Żegnała go cała przyroda polska” – napisała we wspomnieniu Maria Rybicka.
W ciągu niespełna 20 lat wykształcił 250 magistrów, 20 doktorów, 11 docentów. Jego uczniowie wspominali: “nie wiadomo, czego zasiał wśród uczniów więcej – wiedzy czy miłości do przyrody”.
Zygmunt Czubiński został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1956) i Krzyżem Oficerskim (1967) Orderu Odrodzenia Polski.
Imieniem Zygmunta Czubińskiego nazwano ulice w Gdańsku i Zielonej Górze oraz cztery rezerwaty przyrody (m.in. w ramach Wolińskiego Parku Narodowego, rezerwat przyrody Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego, rezerwat przyrody Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego).
W Kielcach upamiętnia go tablica na frontowej ścianie budynku przy ul. Sienkiewicza 42, w którym w 1912 r. urodził się profesor.
Źródło:
- Wanda Grębecka: Czubiński Zygmunt. W: „Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki”, T. 1, red. naukowa Bolesław Orłowski, Warszawa 2015.
- Maria Rybicka, “Zygmunt Czubiński. Żegnała go cała przyroda polska”, Uniwersyteckie.pl (12.04.2019)