Władysław Ciechanowicz (1903-1995)
Władysław Ciechanowicz urodził się 27 stycznia 1903 r. w Chrobrzu w dzisiejszym powiecie pińczowskim. Był synem Antoniego i Heleny z d. Nowakowskiej. Po śmierci rodziców osierocony Władysław podjął kształcenie w gimnazjum w Równem, które ukończył w 1928 r. Następnie odbył służbę wojskową w 23 Pułku Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim. Na przełomie lat 20. i 30. przybył do Kielc i podjął pracę w tutejszym magistracie. Zamieszkał przy Placu Wolności 2, gdzie prawdopodobnie zastał go wybuch II wojny światowej.
W ramach Akcji AB mającej na celu zagładę polskiej inteligencji, 13 czerwca 1940 r. został zatrzymany przez Gestapo i osadzony w więzieniu na ul. Zamkowej w Kielcach. Według Władysława Ciechanowicza przyczynę aresztowania stanowiła przynależność do organizacji podziemnej. Pracownik Zakładów Wapiennych „Kadzielnia” Leon Heinich wspominał „w 1940 r. (..) przy pomocy pracownika ówczesnego magistratu Władysława Ciechanowicza wykradziono 8 aparatów radiowych, które przetransportowałem i przechowywałem w Kadzielni, a następnie przekazano je na punkty nasłuchowe miasta Kielce”.
Nie znamy szczegółów pobytu naszego bohatera w kieleckim areszcie. Po kilku tygodniowym osadzeniu, Władysław Ciechanowicz trafił na listę więźniów przeznaczonych do eksterminacji w niemieckim obozie koncentracyjnym. Tuż przed opuszczeniem Kielc nazwiska – Ciechanowicza, Michalskiego i Mogilinickiego znalazły się w grypsie, wysłanym do rodziny współwięźnia Janusza Drwęskiego.
17 lipca powyższy transport dotarł do KL Sachsenhausen, gdzie nasz bohater otrzymał numer obozowy 27 893. Kilka tygodni później, we wrześniu 1940 r. Władysław Ciechanowicz został przydzielony do pracy w komandzie Steinbearbeitungswerk-Oranienburg (przez więźniów potocznie nazywanym Speer), w którym przebywał przez trzy miesiące. Jak sam wspominał „Praca polegała na wyrębie lasu i niwelowaniu terenu pod budowę zakładów kamieniarskich, które miały zaopatrzyć Berlin i okolicę w kamień budulcowy. W tym czasie pracowało około 400 czterystu więźniów w tym komandzie pracy. Było to komando pracy jedno z najcięższych w obozie Sachsenhausen tak pod względem pracy jak też tortur”.
Nie znamy szczegółów z pozostałych lat uwięzienia naszego bohatera. Wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego od 21 kwietnia 1945 r. uczestniczył w „marszu śmierci” więźniów obozu KL Sachsenhausen. Władysław Ciechanowicz uwolniony 2 maja 1945 r., po dotarciu do portu w Lubece, dzięki pomocy Czerwonego Krzyża został przewieziony do Szwecji. Przebywając przez kilka miesięcy na rekonwalescencji w Lund i Malmo złożył relację z pobytu w obozie koncentracyjnym.
Powróciwszy do Kielc w 1946 r. zaangażował się w działalność odradzającego się Muzeum Świętokrzyskiego. Przez blisko 20 lat pełnił funkcję kierownika działu administracyjnego powyższej placówki. W 1969 r. przeszedł na emeryturę.
Zmarł 6 września 1995 r. i został pochowany na Cmentarzu Starym w Kielcach.
Gracjan Duda
Źródło:
Bęben M., Rozmowa pokoleń – Władysław Ciechanowicz, „Echo Dnia”, nr 228, 1992
Domański T., Jankowski A., Akcja AB na Kielecczyźnie, Kielce 2009
Heinich L., Wspomnienia z Kadzielni, „Studia Muzealno-Historyczne”, t. 8, 2016
Pyzik Z., Władysław Piotr Ciechanowicz: 27 I 1903 – 2 IX 1995, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, t. 18, 1995
Polski Instytut Źródłowy w Lund, Protokół przesłuchania świadka Władysława Ciechanowicza z dn. 30.11.1945 r.