Jesienią 1945 r. na terenie powiatu stopnickiego tworzone były struktury nowej, podziemnej organizacji. Zakładał je Józef Zabrzeski ps. “Dr Julian”, “Stary”, siatkę wywiadowczą organizował Stefan Pytko ps. “Chrzanowski”. Organizacja była podporządkowana Okręgowi Krakowskiemu WIN. W czerwcu 1946 r. nastąpiły aresztowania, które zahamowały na jakiś czas jej rozwój. Aresztowani zostali: Eugeniusz Dąbrowski, Walenty Ponikowski, Józef Szelest i Andrzej Skowroński. Działalność została wznowiona w połowie 1947 r. pod nazwą Polskiego Ruchu Zjednoczenia Narodowego, a od sierpnia 1948 r. przyjęła nazwę Służba Wolnej Polski.
Zadaniem organizacji było rozpracowanie „elementów targowickich w terenie”, przygotowanie kadr i służby porządkowej” oraz opracowanie sposobu informowania „społeczeństwa w odpowiedniej chwili o grożącym bezpośrednio niebezpieczeństwie bolszewickim”. Ta niewielka, bo kilkuosobowa, grupa konspiratorów zajmowała się głównie gromadzeniem informacji o wydarzeniach w terenie i przekazywaniu ich szefowi Inspektoratu SWP Józefowi Zabrzeskiemu. Zabrzeski był poszukiwany przez UB i ukrywał się na plebanii w Biechowie, u ks. Stefana Rzemieńca pod nazwiskiem Andrzej Chodzyński. Organizowano tam spotkania, w których uczestniczył również wikary z Pacanowa – ks. Połetek. Za zgodą proboszcza Zabrzeski rozpoczął konspiracyjne nauczanie na plebanii niewielkiej grupy młodzieży, które trwało kilka miesięcy do rozpoczęcia roku szkolnego 1948/1949, a dzięki znajomościom księdza udało się uzyskać dla Zabrzeskiego posadę pedagoga w szkole w Biechowie.
Jesienią 1948 r. rozpoczęły się aresztowania członków SWP. Aresztowano Zabrzeskiego, którego w czerwcu 1949 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie skazał na karę dożywotniego więzienia oraz pozbawił wszelkich praw publicznych. 20 listopada 1948 r. został aresztowany ksiądz Rzemieniec. Zarzucono, że ukrywał Józefa Zabrzeskiego, udzielał mu pomocy materialnej oraz wtajemniczony był w sprawy organizacyjne „jako członek nielegalnej organizacji WIN-SWP” występując pod ps. “Sikorski” (..) usiłował przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego, usunąć ustanowione organa władzy (…) i zagarnąć ich władzę, co przejawiało się w osobistych kontaktach z (…) Zabrzeskim Józefem (…), prezesem Obwodu Busko Pytko Stefanem ps. „Chrzanowski”. 30 kwietnia został skazany przez Sąd Rejonowy w Kielcach na 6 lat więzienia, ale w uzasadnieniu wyroku przyznano, że przewód sądowy nie wykazał by „był członkiem nielegalnej organizacji”.
Już w lipcu 1948 r. w obawie przed aresztowaniem ks. Stanisław Połetek został przeniesiony na wikariat do parafii katedralnej w Kielcach. Uczył religii w Szkole Podstawowej nr 1 oraz w Państwowym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym dla dorosłych. Jego mieszkanie było przeszukiwane przez ubowców, był śledzony. Z obawy przed aresztowaniem przez pewien czas nie nocował u siebie w domu.
Został zatrzymany 27 listopada 1948 r. w swoim mieszkaniu na plebanii katedralnej. Umieszczono go w gmachu Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach przy ul. Buczka 10. Był przesłuchiwany. 29 listopada, pod nieuwagę funkcjonariuszy UB, którzy pozostawili go w niezamkniętym pokoju, uciekł przez otwarte okno. Ukrywał się w różnych miejscach. Najdłużej w rodzinnej miejscowości Przemęczany k. Miechowa, gdzie przebywał do maja 1949 roku. Ks. Połetek nie był poszukiwany, co może świadczyć o tym, że celowo umożliwiono mu ucieczkę z aresztu.
Drugi raz ks. Stanisław Połetek został aresztowany 8 października 1950 r. W akcie oskarżenia zarzucono mu, że jako wikariusz w Pacanowie od września 1947 r. był “wtajemniczony w sprawy nielegalnej organizacji ‘WiN-SWP’” kierowanej przez J. Zabrzeskiego. Jego współpraca polegała na “utrzymywaniu ścisłych kontaktów, prowadzeniu rozmów na tematy polityczne i czytaniu nielegalnej prasy organizacyjnej”. Zarzucono mu też, że po ucieczce z aresztu w Kielcach “w maju 1949 r. po przeprowadzonej poufnej rozmowie z kanclerzem Kurii Krakowskiej Mazankiem Stanisławem i kardynałem Sapiehą został konspiracyjnie przeniesiony na placówkę Dobranowice pow. Kraków”.
Rozprawa sądowa ks. Stanisława Połetka odbyła się 30 marca 1951 r. przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Kielcach. Oskarżycielem był kpt. Marian Pierściński, a obrońcą z wyboru był adwokat dr Edward Jaśko. Ksiądz Połetek nie przyznał się do stawianych mu zarzutów. O swojej ucieczce z aresztu kieleckiego w 1948 r. mówił: “Zbiegłem, korzystając z nieuwagi funkcjonariusza, który miał mnie pilnować. Przyczyną mojej ucieczki był fakt, iż w czasie przesłuchania w WUBP Kielce zarzucano mi dokonanie czynów, których nie zrobiłem (…), a ponadto obchodzono się ze mną brutalnie. Jeden z funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa powiedział mi podczas przesłuchania, że skoro już dostałem się tutaj, tzn. do UB, to będę siedział do rozprawy, bez względu na to, czy jestem winny, i że oni, tzn. funkcjonariusze UB ‘postarają się zrobić mi taką opinię, że ani świat, ani kurie nie będą chcieli się do mnie przyznać’, oraz że oni, tzn. UB, są sądem”. Ksiądz Stanisław Połetek został skazany na dwa lata więzienia za to, że “mając wiarygodną wiadomość, że na terenie Pacanowa istnieje antyustrojowy związek (…), nie powiadomił o tym natychmiast władz Bezpieczeństwa Publicznego”.
Aresztowanie i proces księży Rzemieńca i Połetka wpisywały się w zaostrzającą się politykę państwa wobec Kościoła Katolickiego w latach 40-stych. Była to część zakrojonej na szeroką skalę akcji, która miała na celu wykazać przygotowanie antykomunistycznego spisku utworzonego przez IV Komendę Obszaru Południowego WiN, z którym mieli związek ks. bp Jan Kanty Lorek z Sandomierza i ks. kard. Adam Sapieha z Krakowa. W prasie rozpętano nagonkę, sugerowano szpiegostwo na rzecz obcych mocarstw, atakowano za organizowanie „alkoholowych libacji”, niemoralne prowadzenie, oszukiwanie wiernych, kolaborację z Niemcami. Fabrykowane dowody spisku w który byli zamieszani polscy biskupi nie zostały jednak wykorzystane z nieznanych przyczyn do dalszych procesów. Być może zadecydowała o tym postawa ks. Rzemieńca, którego nie udało się pozyskać do współpracy i nie obciążył swoimi zeznaniami kardynała Adama Sapiehę i biskupa sandomierskiego Lorka za rzekomą zdradę Ojczyzny.
Ewa Działowska
Serdeczne podziękowania dla p. Marcina Szwai za udostępnienie zdjęć ze swoich zbiorów.
Bibliografia:
R. Gryz, Państwo a kościół 1945 – 1956, Kraków 1999
R. Śmietanka-Kruszelnicki, Podziemie poakowskie na Kielecczyźnie w latach 1945-48, Kraków 2002
Tomasz Trepka, Duchowni katoliccy zaangażowani w działalność obwodu buskiego “Służba Wolnej Polsce” w świetle dokumentów aparatu bezpieczeństwa, “Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”, s.263, 2016/125, https://bibliotekanauki.pl/articles/1218095 [dostęp 05.03.2024]
Ks. D. Wojciechowski, Księża niezłomni. Diecezja kielecka, Włoszczowa-Kurzelów 2011
M. Szwaja, Jeden z listy “Księża Wyklęci”… Stanisław Połetek, Internetowy Kurier Proszowski, https://www.24ikp.pl/skarby/ludzie/zwykli/r/rzemieniec_stefan/art.php