Kapitan Zbigniew Fiałkowski był jednym z oficerów generała Andersa zamkniętych w więzieniu kieleckim. Bohater kampanii włoskiej (1944-1945) po wojnie, zamiast najwyższych honorów, musiał zadowolić się pracą na nieznacznym stanowisku w Centrali Jajczarsko – Drobiarskiej w Kielcach. Zamknięty na ul. Zamkowej w okresie największego nasilenia komunistycznego terroru, odzyskał wolność w grudniu 1950 r.
***
Zbigniew Stefan Fiałkowski urodził się 28 XI 1910 r. w Mielcu jako syn Maksymiliana i Emilii ze Żmijowskich. Był absolwentem Gimnazjum w Mielcu. Zdał maturę w 1929 r. Jeszcze w tym samym roku podjął pracę w starostwie w Jarosławiu. W latach 1931-1932 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy we Włodzimierzu Wołyńskim w 24 pułku artylerii. W latach 30. pracował w starostwie w Rawie Ruskiej oraz działał społecznie w tamtejszej Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, za co 1 I 1934 r. otrzymał awans na stopień podporucznika artylerii. Jesienią 1938 r. został zatrudniony w mieleckiej Wytwórni Płatowców (Dział Wzmożonej Produkcji), a po ukończeniu kursu dowódców baterii przeciwlotniczych w Szkole Podchorążych w Toruniu został wyznaczony na dowódcę baterii przeciwlotniczej mieleckiego lotniska i fabryki.
Wojna
Po wybuchu wojny Zbigniew Fiałkowski został zmobilizowany i do 6 IX (włącznie) dowodził baterią artylerii przeciwlotnieczej przy obronie wymienionych obiektów oraz Wytwórni „Lignoza” w Pustkowie. W dniach 7 – 8 IX wraz z baterią przebył trasę Mielec – Nisko – Kraśnik – Lublin, a w dniach 8 – 9 IX (po wcieleniu do 11 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej) bronił w Lublinie obiektów wojskowych i znajdujący się w tym mieście rząd RP. W dniach 10 – 18 IX uczestniczył „w obronie w marszu” polskich kolumn na trasie: Lublin – Hrubieszów – Włodzimierz – Łuck (obrona miasta) – Dubno – Krzemieniec – Zbaraż – Tarnopol (obrona miasta) – Stanisławów – Mikuliczyn – Przełęcz Tatarska (obrona przejścia granicznego).
Węgry, Francja, Anglia
19 IX przekroczył granicę węgierską w Körözmös i został internowany w obozie żołnierzy polskich w Ipolytarnoc (do 5 III 1940 r.). 6 III 1940 r. z grupą blisko 100 żołnierzy uciekł z obozu. Przedarł się przez Węgry i Jugosławię do Splitu, skąd 17 IV 1940 r. na statku „Warszawa” wypłynął do Marsylii. We Francji początkowo przebywał w Stacji Zbornej w Carpiagne, a następnie w Ośrodku Wyszkolenia Oficerów Artylerii Przeciwlotniczej w Pontchateau. Po klęsce Francji udało mu się 18 VI 1940 r. ewakuować przez Dunkierkę do Anglii. Tam w okresie od 20 VI 1940 r. do 16 VI 1942 r. przebywał kolejno w Crawford („Rezerwa Oficerów”), na szkoleniu w 4 Brygadzie Kadrowej w Elie, na kursie spadochronowym w 1 Brygadzie Spadochronowej Polskich Sił Zbrojnych, a po wypadku i leczeniu szpitalnym – w Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej. W międzyczasie otrzymał awans na stopień porucznika.
Bliski Wschód
16 VI 1942 r. został skierowany do Polskich Sił Zbrojnych na Bliskim Wschodzie i przez Palestynę dotarł do 3 Karpackiego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. Od 13 XI 1942 r. pełnił w Iraku funkcję dowódcy baterii 7 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej, a od 9 I do 29 IX 1943 r. – stanowisko zastępcy dowódcy 1 Dywizjonu tegoż pułku. Od 22 XII 1943 r. do lutego 1944 r. przebywał w Egipcie.
Wyzwolenie Włoch
Żołnierze 2 Korpusu Polskiego witani przez ludność Bolonii 21 kwietnia 1945 roku. (fot. NAC, Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego)
4 II 1944 r. wraz z pułkiem został przetransportowany do Włoch. Przebył cały szlak bojowy pułku: Isernia – Monte Cassino – Apolnnare – San Vito – Fileto – Monte Marciano – Numana – Sunliano – Rocca – San Casciano – Pieve – Salutare – Revere – Santa Lucia – Marceno. 2 VIII 1944 r. został awansowany do stopnia kapitana. W 1945 r. nadal walczył na terenie Włoch, m.in. o Rimini, Ravennę, Cesenatico, Costa Monte, Calette, Bruciatę, Castel Guelfo di Bolonia i Granarole. Za wybitne zasługi bojowe i wzorową pracę zawodową otrzymał szereg odznaczeń, m.in.: Krzyż Walecznych, srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Monte Cassino, Gwiazdę Imperium Brytyjskiego, Gwiazdę Italii, Krzyż Francuski Combattans Voluntaires i liczne odznaczenia polskie.
Po wojnie
Kpt. Fiałkowski został dowódcą 1 Dywizjonu 21 VI 1945 r. Od 21 VIII 1946 r. do 6 VI 1947 r. przebywał (wraz z dowodzonym dywizjonem) w Wielkiej Brytanii, a od 7 VI do 7 X 1947 r. w obozie demobilizacyjnym Wojska Polskiego w La Courtine (Francja). 7 X 1947 r. został zdemobilizowany i do 20 V 1948 r. pracował u francuskiego rolnika.
Przyjazd do PRL i uwięzienie w Kielcach
Karta zwolnienia kpt. Fiałkowskiego z więzienia kieleckiego (fot. Metz family archive)
24 V 1948 r. postanowił zaryzykować i wrócić do okupowanej przez komunistów Polski, gdzie został posądzony o szpiegostwo i okresowo więziony. Przebywał w więzieniu kieleckim od 10 października do 20 grudnia 1950 r. Jak wspomina jego prawnuk Kaj Metz, kpt. Fiałkowski był “aresztowany przez tajną policję w 1950 r., więziony i prawie stracony pod zarzutem zdrady stanu. W wyniku interwencji rodziny (łapówek) unieważniono nakaz egzekucji, a Zbigniewa zwolniono. To było bardzo traumatyczne przeżycie. Wiele jego rzeczy zostało skonfiskowanych i nigdy nie zwróconych.”.
Życie po zwolnieniu z więzienia
Po zwolnieniu pracował kolejno w Centrali Mięsnej – Tuczarnia Drobiu Skroniów (jako kierownik tuczu), Centrali Jajczarsko – Drobiarskiej w Kielcach (kierownik działu produkcji drobiarskiej) i Kieleckim Przedsiębiorstwie Geologicznym (starszy technik inwestycyjny) oraz od 1 X 1954 r. w Rejonowym Przedsiębiorstwie Melioracyjnym w Mielcu (kierownik Działu Zaopatrzenia i Transportu). Po upadku komunizmu w 1989 r. przekazał część swych pamiątek wojennych Muzeum Regionalnemu w Mielcu. Zmarł 14 II 1997 r. Spoczywa na mieleckim cmentarzu parafialnym przy ul. H. Sienkiewicza.
Dziękuję Kajowi Metzowi za udostępnienie nam rodzinnych archiwaliów oraz encyklopedia.mielec.pl za kluczowe informacje dotyczące życia kpt. Fiałkowskiego, na bazie których mogłem opracować niniejszy artykuł.
Bruno Wojtasik
Źródła:
Metz family archive (Archiwum rodziny Metzów)
Księga więźniów 1948-1951 (Archiwum Państwowe w Kielcach)