Lucyna Ambroż ps. „Gołąbka” (1903-1944)
Lucyna Ambroż z domu Ślepowron – Malinowska urodziła się 14 stycznia 1903 roku w Radomiu.
W 1923 r. zawarła związek małżeński z Mieczysławem Ambrożem – porucznikiem rezerwy i byłym żołnierzem 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich Beliny-Prażmowskiego. Po ślubie wspólnie podjęli pracę nauczycielską w Szkole w Świętomarzy koło Bodzentyna, gdzie jej mąż został kierownikiem siedmioklasowej szkoły.
Lucyna Ambroż z mężem Mieczysławem (Źr. foto https://pspszerzawy.pawlow.pl/patron/)
W 1934 r. zrezygnowała z pracy, aby zająć się wychowywaniem własnych dzieci. Nie przerwała jednak działalności społecznej. Pomagała biednym i wielodzietnym rodzinom chłopskim. Uczyła higieny i niosła pomoc lekarską, materialną, szkolną. Organizowała zbiórki pieniężne na cele charytatywne. Pomagała najbardziej zdolnym dzieciom w przygotowaniu ich do egzaminów gimnazjalnych. Założyła drużynę harcerską, a także koło gospodyń wiejskich. W 1937 r. z uwagi na dorastające dzieci państwo Ambrożowie przenieśli się ze Świętomarzy do Starachowic, gdzie Mieczysław Ambroż został nauczycielem Szkoły Powszechnej.
Już w pierwszych dniach II wojny światowej Lucyna Ambroż włączyła się w służbę Ojczyźnie. Organizowała służbę obserwacyjną przeciw pożarową, przeciw lotniczą, punkty dożywiania jeńców polskich prowadzonych przez Niemców. Z narażeniem życia udziela pomocy lotnikom polskim, uwięzionym i przetrzymywanym tymczasowo w szkolnym budynku przy ul. Kolejowej.
Po powrocie męża z kampanii wrześniowej wspólnie rozpoczęli działalność w konspiracji. Mieczysław pod ps. „Wyrwa” był jednym z założycieli SZP, następnie działał w ZWZ, a od lutego 1942 r. w Armii Krajowej „Obwód Dolina”. W 1940 r. Lucyna pod pseudonimem „Gołąbka” została zaprzysiężona w Związku Walki Zbrojnej w Starachowicach, a następnie działała w AK.
4 czerwca 1942 r. został aresztowany przez gestapo Mieczysław i wywieziony do Radomia. Stąd trafił do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, a następnie do KL Mauthausen, gdzie zginął 24 sierpnia 1942 r. Żandarmi, którzy dostarczyli zawiadomienie o śmierci – bezczelnie proponowali jej wykupienie prochów zamordowanego męża za 72 marki niemieckie, dla wzbogacenia III Rzeszy.
Po śmierci „Wyrwy” nie załamała się i nie przerwała pracy konspiracyjnej. Jej mieszkanie przy ulicy Wspólnej 9 w Starachowicach stało się z polecenia organizacji „punktem kontaktowym” i „skrzynką pocztową”. Otworzyła też mały sklepik przy ulicy Iłżeckiej, gdzie spotykają się łącznicy, oddają meldunki, prasę konspiracyjną, pocztę, a nawet broń i amunicję.
W końcu lutego 1944 r. w czasie rewizji w pociągu została zatrzymana łączniczka z pocztą i prasą konspiracyjną. Po torturach w radomskim gestapo podała adres dokąd miała dostarczyć przewożone materiały. Konsekwencją wsypy były kolejne aresztowania w Wierzbniku. 7 marca 1944 r. została zatrzymana „Gołąbka”. Po wstępnym badaniu w Starachowicach przewieziono ją wraz z innymi do Kielc. Po trzech dniach ciągłych przesłuchań i tortur w obawie, aby nie zdradzić nikogo wyskoczyła przez okno z budynku kieleckiego gestapo. Przewieziono ją natychmiast do szpitala, bo dawała oznaki życia. Odzyskała na chwilę przytomność i poprosiła o księdza. Przy ostatnim namaszczeniu straciła przytomność, której już nie odzyskała. Zmarła rano 10 marca 1944 r. nie wydając nikogo.
Lucyna Ambroż ps. „Gołąbka” została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Armii Krajowej.
Artur Szlufik
Źródło: https://pspszerzawy.pawlow.pl/patron/