FISZEL BIMKO 28.12.1890- 7.04.1965
W 1890 roku w Kielcach w średnio zamożnej, chasydzkiej rodzinie przyszedł na świat Fiszel Bimko. Rodzice- Icchok i Chana prowadzili mały sklepik. Handlowali głównie mąką.
Fiszel nigdy nie ukończył świeckiej szkoły. Swoją naukę zakończył na chederze. Było to typowe dla większości chłopców z niezamożnych, żydowskich rodzin. Już jako piętnastolatek zetknął się z ruchem rewolucyjnym (około 1905 roku). Bardzo zaangażował się w młodzieżową działalność konspiracyjną, która doprowadziła go do sześciomiesięcznego uwięzienia na ulicy Zamkowej.
Na przyszłego dramaturga i pisarza wielki wpływ miał ojciec. Ten niewykształcony handlarz, nie znający się zupełnie na literaturze posiadał olbrzymią wyobraźnię. Napisał w jidysz „Memorandum”, które było propozycją rozwiązania problemu walutowego z jakim zmagał się polski rząd. Praca Icchoka po przetłumaczeniu przyciągnęła uwagę. Ujął on problem w każdym aspekcie, jednocześnie znajdując rozwiązanie.
Działalność konspiracyjna a zwłaszcza pobyt za kratami znacząco odcisnęły się na twórczości Bimko. To właśnie w więzieniu przy Zamkowej w Kielcach, po raz pierwszy spróbował swoich sił jako pisarz. Powstało opowiadanie „Di Aveira” („Grzech”)- opublikowane w Łodzi w 1912 roku. W tym samym roku wydano pierwszy dramat „Ojfn breg Waisl” („Na drugim brzegu Wisły”).
Dramaty autorstwa Bimki szybko zyskały popularność. Wystawiane były na scenach żydowskich teatrów jidysz Warszawy i Łodzi. Tematyka oscylowała wokół problemów politycznych i społecznych polskich żydów. Ważnym elementem twórczości była świętokrzyska przyroda. Z czasem zaczęto je grywać na całym świecie.
Najlepszy utwór powstał w 1919 roku, nosi tytuł „Ganowin” („Złodzieje”). Problem poruszony w tej sztuce odbiega znacznie od popularnych tematów żydowskich dramatów. Życie rodziny z półświatka, ich problemy, konflikty i rozterki, zostały zapisane żydowską gwarą złodziejską.
W trakcie I wojny światowej Fiszel Bimko ponownie trafił do więzienia. Te przeżycia w połączeniu z doświadczeniami wojennymi wyparły starą tematykę twórczości Bimki. Powstały „Por ch” („Proch”), „Rektrun” („Rekruci”), „ Fun krig un fun fridn” („Z czasów wojny i dni pokoju”).
W 1921 roku Fiszel Bimko wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał w Nowym Jorku. Wkrótce w jego twórczości zaczęła dominować tematyka żydów amerykańskich. Do najważniejszych dzieł z tamtego okresu zaliczyć można dramat „East Side” z 1938 roku.
Holokaust i późniejszy pogrom w Kielcach zaowocowały powrotem tematyki związanej z życiem żydów w rodzinnym mieście. Ale Kielce już były nostalgicznym i spokojnym tłem dla życia codziennego. Służyły Bimce do podkreślenia ponurych zdarzeń, lęków rodzin żydowskich w okresie I wojny światowej. Fiszel nigdy nie poruszył tematyki Zagłady. Problem wpływu wojny na człowieka zamyka w okresie 1914- 1918.
I właśnie tematyka wojenna jak i opisy życia żydowskich emigrantów w Ameryce są uważane za największy wkład Fiszela Bimki do światowej literatury jidysz.
Fiszel Bimko zmarł 7 kwietnia 1965 roku.
Bibliografia:
Cohen Natan, Światowy pisarz z kieleckich chasydów, Teraz, nr 4, Kielc 2006, s. 8-9.
Cytron Pinchas, Book of Kielc. History of the community of Kielce from its founding until its destruction, Tel Aviv 1957, [w:] www.jewishgn.or/fishelbimko