Władysław Ciechanowicz (1903-1995)
Władysław Ciechanowicz urodził się 27 stycznia 1903 r. w Chrobrzu w dzisiejszym powiecie pińczowskim. Był synem Antoniego i Heleny z d. Nowakowskiej. Po śmierci rodziców osierocony Władysław podjął kształcenie w gimnazjum w Równem, które ukończył w 1928 r. Następnie odbył służbę wojskową w 23 Pułku Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim. Na przełomie lat 20. i 30. przybył do Kielc i podjął pracę w tutejszym magistracie. Zamieszkał przy Placu Wolności 2, gdzie prawdopodobnie zastał go wybuch II wojny światowej.
W ramach Akcji AB mającej na celu zagładę polskiej inteligencji, 13 czerwca 1940 r. został zatrzymany przez Gestapo i osadzony w więzieniu na ul. Zamkowej w Kielcach. Według Władysława Ciechanowicza przyczynę aresztowania stanowiła przynależność do organizacji podziemnej. Pracownik Zakładów Wapiennych „Kadzielnia” Leon Heinich wspominał „w 1940 r. (..) przy pomocy pracownika ówczesnego magistratu Władysława Ciechanowicza wykradziono 8 aparatów radiowych, które przetransportowałem i przechowywałem w Kadzielni, a następnie przekazano je na punkty nasłuchowe miasta Kielce”.
Nie znamy szczegółów pobytu naszego bohatera w kieleckim więzieniu. Po kilku tygodniowym osadzeniu, Władysław Ciechanowicz znalazł się w transporcie więźniów przeznaczonych na eksterminację w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen, gdzie trafił 17 lipca 1940 r. Po przybyciu na miejsce otrzymał numer 27 893.
We wrześniu 1940 r. został przydzielony do pracy w komandzie Steinbearbeitungswerk-Oranienburg (przez więźniów potocznie nazywanym Speer), w którym przebywał przez trzy miesiące. Jak sam wspominał „Praca polegała na wyrębie lasu i niwelowaniu terenu pod budowę zakładów kamieniarskich, które miały zaopatrzyć Berlin i okolicę w kamień budulcowy. W tym czasie pracowało około 400 czterystu więźniów w tym komandzie pracy. Było to komando pracy jedno z najcięższych w obozie Sachsenhausen tak pod względem pracy jak też tortur”.
Nie znamy szczegółów z pozostałych lat uwięzienia naszego bohatera. Wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego od 21 kwietnia 1945 r. uczestniczył w „marszu śmierci” więźniów obozu KL Sachsenhausen. Władysław Ciechanowicz uwolniony 2 maja 1945 r., po dotarciu do portu w Lubece, dzięki pomocy Czerwonego Krzyża został przewieziony do Szwecji. Przebywając przez kilka miesięcy na rekonwalescencji w Lund i Malmo złożył relację z pobytu w obozie koncentracyjnym.
Powróciwszy do Kielc w 1946 r. zaangażował się w działalność odradzającego się Muzeum Świętokrzyskiego. Przez blisko 20 lat pełnił funkcję kierownika działu administracyjnego powyższej placówki. W 1969 r. przeszedł na emeryturę.
Zmarł 6 września 1995 r. i został pochowany na Cmentarzu Starym w Kielcach.
Gracjan Duda
Źródło:
Bęben M., Rozmowa pokoleń – Władysław Ciechanowicz, „Echo Dnia”, nr 228, 1992
Domański T., Jankowski A., Akcja AB na Kielecczyźnie, Kielce 2009
Heinich L., Wspomnienia z Kadzielni, „Studia Muzealno-Historyczne”, t. 8, 2016
Pyzik Z., Władysław Piotr Ciechanowicz: 27 I 1903 – 2 IX 1995, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, t. 18, 1995
Polski Instytut Źródłowy w Lund, Protokół przesłuchania świadka Władysława Ciechanowicza z dn. 30.11.1945 r.