Ludwik Mazaraki (1813-1880)
Urodził się w 1813 roku w Wyciążu pod Krakowem. Był synem Karola Józefa Mazarakiego i hrabianki Józefiny von Girtler. Jego ojciec piastował ważny urząd Generalnego Zarządcy Dóbr Królewskich Województwa Krakowskiego m.in. Hebdowa, Kowali, Więckowic . Był też fundatorem kaplicy Mazarakich herbu Newlin w kościele Mariackim w Krakowie. Jego matka była bratanicą Sebastiana Girtlera, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego i senatora Wolnego Miasta Krakowa.
Młody Ludwik uczęszczał do Gimnazjum Św. Barbary w Krakowie, które ukończył w 1830 r.
Gdy wybuchło Powstanie Listopadowe zaciągnął się w Miechowie do 2 pułku Krakusów dowodzonego przez podpułkownika Antoniego Paszyca. Całą kampanię 1831 r. w wojnie polsko-rosyjskiej odbył z 2 Pułkiem Jazdy Krakowskiej.
Po klęsce powstania powrócił na wieś do Hebdowa. Początkowo dzierżawił odstąpiony mu przez ojca majątek Winiary, a później Luborzycę, gdzie był właścicielem dużej stadniny koni.
W 1845 r. Ludwik Mazaraki rozpoczął działalność w konspiracyjnym ruchu niepodległościowym. Szybko stał się jednym z przywódców ruchu spiskowego. Prowadził przygotowania do walki zbrojnej w powiecie miechowskim i kieleckim. Pomagali mu jego kuzyn Franciszek Mazaraki, szwagier Alojzy Wende i ksiądz Rodkiewicz – proboszcz z Luborzycy. Wspólnie z gronem związanych z nim działaczy zabiegał o pozyskanie chłopów dla sprawy narodowej.
W lutym 1846 r. stanął na czele wznieconego przez siebie powstania chłopskiego. Wydarzenia te nazwano powstaniem miechowskim. Określa się je też jako „Powstanie Ludwika Mazarakiego” albo „Ruchawka Ludwika Mazarakiego”.
20 lutego 1846 r. pod Łaganowem mieli zebrać się powstańcy z powiatu miechowskiego. Zbiórka koło karczmy w tej miejscowości nie przyniosła niestety spodziewanych wyników. Ludwik Mazaraki zebrał konny oddział powstańczy w sile około 30 ludzi. Powstańcy pod jego dowództwem zajęli 22 lutego Proszowice. Rozbroili także kilka posterunków rosyjskiej straży granicznej i celnej w Biórkowie, Igołomi, Baranie i Zielonej. Z powodu nieufnej postawy chłopów, niechęci szlachty oraz koncentracji wojsk rosyjskich w Kielcach i Miechowie powstanie się nie udało.
23 lutego 1846 r. Mazaraki został zmuszony do przekroczenia granicy Rzeczpospolitej Krakowskiej. Wraz z nim z Miechowskiego do Wolnego Miasta Krakowa przedostało się wówczas ok. 200 powstańców.
W Krakowie Rząd Narodowy mianował Ludwika Mazarakiego pułkownikiem. Jego zadaniem było sformowanie pułku Krakusów. Wykazał się on dużymi zdolnościami organizatorskimi i w ciągu kilku dni zdołał utworzyć trzy doborowe szwadrony jazdy. Pełnił służbę patrolową nad granicą rosyjską, w dniu 24 lutego zajął komorę celną w Michałowicach. 26 lutego 1846 r. pułkownik Mazaraki brał udział w zakończonej klęską bitwie pod Gdowem, gdzie dowodził 2 szwadronem Krakusów.
Po upadku powstania krakowskiego wyjechał razem ze szwagrem Alojzym Wendą do Prus. Podobnie jak wielu powstańców z Królestwa Polskiego zostali obaj internowani w Koźlu. We wrześniu 1846 r. władze pruskie wydały ich Rosjanom.
Pułkownik Mazaraki był więziony w Kielcach, a następnie w X Pawilonie cytadeli warszawskiej. Decyzją komisji śledczej został oddany pod sąd wojenny. Na początku 1848 r. przeniesiono go z Cytadeli do twierdzy w Modlinie. 28 kwietnia 1848 r. został skazany wyrokiem Audytoriatu Polowego na bezterminową katorgę, a Wende na 18 lat katorgi w kopalniach syberyjskich. Przed wywiezieniem na Syberię otrzymali jeszcze karę chłosty (Mazaraki – 1000 batów, a Wende – 500).
Karę odbywał wraz ze szwagrem. 7 lat pracował w kopalniach ołowiano – srebrnych Nerczyńska w Petrowskim Zawodzie. Następnie był w Permie, Piotrowsku i Wiatce. W lutym 1859 r. powrócił przez Irkuck do Królestwa Polskiego.
Po powrocie osiadł w Luborzycy, którą dzierżawiła wówczas jego żona Emilia Wenda von Vendt (1812-1900), siostra Alojzego Wendy. Po kilku latach przeniósł się na dzierżawę do Niegardowa w Miechowskiem. Tutaj spędził wraz z żoną ostatnie lata życia. Złamany ciężkimi przejściami i chory na astmę zmarł bezpotomnie 13 stycznia 1880 r. Został pochowany na miejscowym cmentarzu w Niegardowie.
Artur Szlufik
Źródło:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludwik_Mazaraki
http://www.24ikp.pl/skarby/ludzie/przyjaciele/mazaraki_ludwik/art.php