Władysław Okulski (1910/11-1942)
Nie znamy szczegółów dotyczących pierwszych lat życia naszego bohatera. Od 1933 r. był kierownikiem szkoły powszechnej w Mirocicach w powiecie kieleckim. W latach 30. funkcję nauczycielki w powyższej placówce pełniła Stanisława Herkiel-Wittkowa. W ten sposób została nawiązana znajomość pomiędzy Władysławem, a jej mężem Franciszkiem znanym z okresu okupacji jako Franz Wittek.
Po wybuchu drugiej wojny światowej Okulski przez kilka miesięcy kontynuował pracę w zawodzie nauczyciela. W styczniu 1940 r. trafił do więzienia na ul. Zamkowej w Kielcach. Przyczynę aresztowania stanowiły domniemane oszustwa przy uzyskiwaniu przydziałów artykułów dla uczniów. Okulski został uwolniony w maju tego samego roku, za poręczeniem współpracującego z Wittkiem brata Stanisława. Po wyjściu na wolność nie mógł powrócić do pracy nauczyciela w szkole w Mirocicach. Wówczas rozpoczął pracę w urzędzie gminnym. Jak wskazuje Antoni Ponikowski nauczyciel Okulski trzymany pod obserwacją i nakłaniany przez Wittka do współpracy próbował się ukrywać.
Uczestnicy zebrania Ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego N. Słupia w Szkole Powszechnej w Mirocicach w 1933 r. Trzeci od lewej w pierwszym rzędzie Władysław Okulski (Źr. foto Ponikowski A., Kartki z dziejów oświaty i kultury w gminie Nowa Słupia, 1987)
Przypuszczalnie przedwojenne kontakty z Witkiem, a także fakt współpracy brata Stanisława z szefem konfidentów kieleckiego Gestapo spowodowały, iż Władysław Okulski został uznany za konfidenta: „Naoczni świadkowie opowiadali następujące wydarzenie: Przyjaciel Okulskiego Józef Kałuża, będąc w odwiedzinach w Nowej Słupi w czerwcu 1942 roku, wyprowadzał przyjaciela drogą za miasteczko. Idąc tak w stronę Mirocic debatowali nad dolą nauczycielską i przemocą okupanta. W pewnej chwili W. Okulski rzekł: „Wiesz, co ci powiem? Ja chyba nie dam rady temu Witkowi. Mam jakieś dziwne przeczucie, że już długo nie pożyje. Jeżeli mnie jednak aresztują i zamordują, to chciałbym, żeby mnie powiesili na jednym ze słupów przy tej drodze. Niech wszyscy mieszkańcy Mirocic mnie zobaczą wiszącego na tym przydrożnym słupie. Niech Wszyscy wiedzą, że ich nauczyciel zginął jak prawdziwy Polak”.
Przyczyną ponownego zatrzymania Okulskiego stanowiło zabicie niemieckiego żandarma w Wólce Milanowskiej dnia 28 czerwca 1942 r. W konsekwencji zostało rozstrzelanych 13 mężczyzn, zaś grupa zakładników (w tym Okulski) została przewieziona do więzienia kieleckiego (informacji tej nie potwierdza skorowidz więźniów z 1942 r.). Według Marii Michalczyk była to osobista zemsta Wittka za porozumiewanie się Stanisława Okulskiego z kielecką żandarmerią z pominięciem jego osoby i brakiem współpracy ze strony Władysława.
Uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Mirocicach przed budynkiem szkoły wraz z kierownikiem Władysławem Okulskim. Zdjęcie wykonane tuż przed wojną (Źr. foto Ponikowski A., Kartki z dziejów oświaty i kultury w gminie Nowa Słupia, 1987)
Kilka dni po zatrzymaniu, trzynastu skazanych przyprowadzono od strony Świętego Krzyża do Nowej Słupi, gdzie 7 lipca 1942 r. zostali powieszeni w egzekucji publicznej na tamtejszym rynku. A. Ponikowski tak pisał o śmierci Okulskiego „Naoczny świadek – Zygmunt Pasek, ówczesny sekretarz gminy w Nowej Słupi, musiał być przy egzekucji i słyszał ostatnie słowa Okulskiego, który przed złożeniem postronka na szyję krzyknął: „Jeszcze Polska nie zginęła” – reszta słów uwięzła mu w gardle. Będąc w zawieszeniu przez dłuższą chwilę nie mógł skonać i wymachiwał nogami. Wówczas jeden z konwojujących żandarmów podszedł bliżej i oddał do ofiary kilka strzałów z pistoletu”. Władysław Okulski zginął w wieku 32 lat pozostawiając żonę i córkę.
Według relacji mieszkańców ciała ofiar zostały pochowane na podwórku S. Świątkiewicza w Nowej Słupi, a rok później przeniesione do zbiorowej mogiły na cmentarzu parafialnym. Obecnie zwłoki nauczyciela Okulskiego znajdują się w pojedynczym grobie.
Gracjan Duda
Źródło:
Michalczyk M., Diabeł „Piątej kolumny”, 1986
Ponikowski A., Kartki z dziejów oświaty i kultury w gminie Nowa Słupia, 1987
Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego – Ponikowski Wincenty (zapisyterroru.pl)
Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego – Kowalski Franciszek (zapisyterroru.pl)
APK, Więzienie w Kielcach 1940-1941