Maria Janina Orzechowska-Słowińska ps. „Grażyna” (1920-1993)
Urodziła się 20 stycznia 1920 roku w Leszczynach w powiecie łaskim (obecnie województwo łódzkie). Była córką Feliksa i Kazimiery. W czasie okupacji mieszkała w Warszawie.
Działała w konspiracji początkowo jako łączniczka Armii Krajowej pod pseudonimem „Jagoda”. W czerwcu 1943 r. wstąpiła do Narodowych Sił Zbrojnych i była sekretarką członka Rady Politycznej mecenasa Wiesława Renkego. Brała udział w powstaniu warszawskim jako żołnierz w samodzielnym batalionie Zgrupowania „Chrobry II”, które operowało na terenie Śródmieścia.
We wrześniu 1944 r. opuściła Warszawę i dołączyła do Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Służyła w 3 kompanii 204 pp. kpt. Władysława Kołacińskiego ps. „Żbik”. Uczestniczyła m.in. w walce pod Cacowem 20.09.1944 r. Po reorganizacji z 2 stycznia 1945 r. znalazła się w 1 kompanii Pułku Jasnogórskiego. 6 lutego 1945 r. została odkomenderowana w grupie „Skalskiego” na „kurs specjalny” tj. przeszkolenie sabotażowo-dywersyjne w ośrodku niemieckim, z którego powróciła 17 marca 1945 r. i przydzielono ją do plutonu specjalnego. W marcu 1945 r. awansowała na starszego strzelca. 4 kwietnia 1945 r. została odkomenderowana na kurs radiotelegraficzny, po którego skończeniu awansowała na stopień kaprala z cenzusem.
Jako ochotniczka zgłosiła się do patrolu skoczków BŚ, który miał być przetransportowany drogą powietrzną do Polski. 15 kwietnia 1945 r. została zrzucona do kraju w grupie pod dowództwem por. Jerzego Celińskiego (Jerzego Brody) ps. „Gnat”. Patrol wylądował w rejonie Borowa koło Kraśnika. „Grażyna” dołączyła do oddziału NSZ Stanisława Sikorskiego ps. „Jarema”, gdzie pełniła funkcję sanitariuszki i łączniczki.
31 maja 1945 r. została aresztowana w Pińczowie. 29 czerwca Wojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi na sesji wyjazdowej w Kielcach skazał ją na karę śmierci, po apelacji zamienioną 9 lipca 1945 r. na dziesięć lat więzienia. Osadzono ją w areszcie kieleckim, skąd została uwolniona po akcji rozbicia więzienia 4/5 sierpnia 1945 r. przez oddział Antoniego Hedy „Szarego”.
Po uwolnieniu mieszkała pod przybranym nazwiskiem na Ziemiach Zachodnich. Ujawniła się podczas amnestii 31 marca 1947 r. w PUBP w Poznaniu. W połowie lat 90. XX w. Maria Orzechowska-Słowińska mieszkała w Żaganiu, gdzie zmarła 30 października 1993 roku.
Źródło:
Czesław Brzoza, Ludzie Brygady. Noty biograficzne oficerów i żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych, Kraków 2015.
Dariusz Węgrzyn, „Tam i z powrotem”. Skoczkowie spadochronowi oraz grupy piesze Brygady Świętokrzyskiej i ich powrót do kraju w początkach 1945 r. [w:] Polskie Oddziały Wartownicze przy armii amerykańskiej w latach 1945-1989, oprac. zbiorowe pod red. M. Mazanek-Wilczyńskiej, P. Skubisza, H. Walczaka, Szczecin 2016.