Pasteczko Stanisław

Stanisław Pasteczko (1890–1941)

Urodził się 8 maja 1890 roku w Charsznicy, w rodzinie chłopskiej. Był synem Jakuba (pochodzącego z Lubczy w powiecie jędrzejowskim) i Marianny ze Szkonterów.

W 1907 roku był woźnym w kieleckim magistracie, potem pracował tamże jako kancelista (np. w latach 1910–1911), referent oraz radca w urzędzie wojewódzkim. W 1923 roku był członkiem zarządu powiatowego oddziału Związku Ludowo-Narodowego. W  1927 roku wraz z innymi urzędnikami, działaczami Obozu Wielkiej Polski, został aresztowany w związku z rozpowszechnianiem ulotek skierowanych przeciwko gen. Włodzimierzowi Zagórskiemu (zwolniono go za kaucją w wysokości 300 złotych)[1]. W 1931 roku został skarbnikiem nowo utworzonego Kieleckiego Związku Motocyklowego. Od 6 września 1939 roku na mocy zarządzenia władz wojskowych był, wraz z kilkudziesięcioma innymi mieszkańcami Kielc, zakładnikiem[2]. W listopadzie tego roku był przewodniczącym Rady Opiekuńczej Miejskiej[3]. Od końca 1940 roku stał na czele Zarządu Miejskiego i sprawował urząd burmistrza[4]. W czerwcu 1941 roku został aresztowany przez gestapo i osadzony w kieleckim więzieniu, a potem wywieziony do obozu w Oświęcimu. Powód aresztowania wyjasniają poniższe słowa:

W czerwcu 1941 r. gestapo wykryło w Kielcach prowadzoną od września 1939 r. przez polskie władze konspiracyjne patriotyczną akcję chronienia polskich żołnierzy oraz młodzieży przed wywoże­niem do obozów na roboty przymusowe do Rzeszy. Zaangażowany w tej akcji dr Mojżesz Pelc, znając dobrze jeszcze z okresu wieloletniej współpracy w Radzie Miejskiej burmistrza Stanisława Pasteczkę, z jego pomocą wyrabiał w Zarządzie Miejskim młodym i zdrowym Żydom fikcyjne dokumenty, tak zwane wtedy „aryjskie papiery”, co umożliwiało im po ucieczce z getta zamieszkanie wśród ludności chrze­ścijańskiej i dawało szanse przetrwania, przeżycia wojny. Wielu z tych młodych ludzi walczyło w na­stępnych latach w licznych oddziałach partyzanc­kich Kielecczyzny. Za tę działalność został aresztowany i osadzony w więzieniu na II oddziale politycznym w czerwcu 1941 r. burmistrz miasta radca Stanisław Pasteczko, kierownik działu personalnego Zarządu Miejskiego mgr Jan Ziemba, dyrektor Szpitala Miejskiego dr Marian Gustek, intendent tego szpitala Marian Green, dr Mojżesz Pelc oraz drugi lekarz pochodze­nia żydowskiego, dr Gierszon Harkawi, podczas wojny obronnej 1939 r. porucznik-lekarz 2 pułku artylerii lekkiej; po miesiącu, w lipcu 1941 r. zostali oni zesłani do obozu koncentracyjnego w Oświęci­miu. Doktora Pelca oznaczono numerem 19066 i jako polskiego więźnia politycznego pochodzenia żydowskiego skierowano od razu na blok 13, do kompanii karnej, SK (Strafkompanie). W ciągu kilku miesięcy wszyscy wymienieni więźniowie tam zginęli[5].

Stanisław Pasteczko został osadzony w Auschwitz 30 lipca 1941 roku (numer obozowy 19024)[6]. Zmarł 13 listopada roku 1941, zastrzelony podczas budowy rampy wyładunkowej w budowanym ówcześnie obozie Birkenau (Brzezinka). Według przekazanej rodzinie relacji naocznego świadka w jesienny dzień, podczas ciężkiej pracy w błocie Stanisławowi zgubił się but – gdy zaczął go szukać, strzelił do niego wartownik podejrzewający próbę ucieczki.

Stanisław Pasteczko upamiętniony jest na Murze Pamięci OMPiO.

Biogram  i zdjęcia ze zbiorów rodzinnych: Tomasz Pasteczka.

[1] Kieleccy fabrykanci ohydnych ulotek o gen. Zagórskim zwolnieni za kaucjami, „Dziennik Białostocki”, 1 listopada 1927, s. 1.

[2] „Gazeta Kielecka”, 30 września 1939, s. 1.

[3] S. Piątkowski, Kielce w latach 1940–1944: miasto i jego mieszkańcy w publicystyce gadzinowego „Dziennika Radomskiego”, „Studia Muzealno-Historyczne”, 1, 2019, s. 151.

[4] Z. Guldon, A. Massalski, Historia Kielc, Kielce 2000, s. 353.

[5] J. Sikorski, Dr Mojżesz Pelc, „Przegląd Lekarski”, 45, 1988, nr 1, s. 180–181.

[6]Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny 1940–1944, t. 1–5, red. F. Piper i I. Strzelecka, Warszawa–Oświęcim 2006.