Alojzy Wende (1809-1891)
Alojzy Wende vel Wenda urodził się w 1809 roku we wsi Pieszki (obecnie obwód brzeski na Białorusi). Był dzierżawcą wsi Przewody (Przezwody) w ówczesnym powiecie miechowskim.
Wende brał udział w powstaniu listopadowym roku 1830-1831 jako oficer 2 Pułku Krakusów Wojska Polskiego. W latach 40-tych współpracował z konspiratorami krakowskimi, którymi przewodniczył Edmund Dembowski.
W 1846 r. aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do ogólnopolskiego powstania. Prowadził agitację antyrosyjską wśród chłopów. Razem ze szwagrem Ludwikiem Mazarakim , który był żonaty z jego siostrą Emilią Wenda von Vendt, był organizatorem powstania chłopskiego w powiecie miechowskim w lutym 1846 r. Zebrali konny oddział powstańczy w sile około 30 ludzi, z którym zajęli Proszowice i rozbroili kilka posterunków rosyjskiej straży granicznej i celnej. 23 lutego oddział Mazarakiego został zmuszony do przekroczenia granicy Rzeczpospolitej Krakowskiej. Tutaj Wende wziął udział w powstaniu krakowskim 1846 r.
Po klęsce powstania razem ze szwagrem wyjechali do Prus, lecz tam zostali aresztowani i we wrześniu 1846 r. wydani władzom rosyjskim. Obaj byli więzieni w Kielcach, a następnie w X Pawilonie cytadeli warszawskiej. Decyzją komisji śledczej zostali oddani pod sąd wojenny. Na początku 1848 r. przeniesiono ich z Cytadeli do twierdzy w Modlinie. 28 kwietnia 1848 r. Wende został skazany wyrokiem Audytoriatu Polowego na 18 lat katorgi w kopalniach syberyjskich, a Mazaraki na bezterminową katorgę. Przed wywiezieniem na Syberię otrzymali jeszcze karę chłosty (Wende – 500 batów, Mazaraki – 1000).
Wende odbywał karę, wraz ze szwagrem, w Hucie Piotrowskiej w Kraju Zabajkalskim, w Wielkich Zakładach Nerczyńskich i kopalni Duczarskiej. W 1853 r. zamieniono mu dalszą część kary na zesłanie, które spędził w wielu miejscowościach Kraju Zabajkalskiego. Przyjechała wtedy doń żona Henryka. Powrócił wraz z nią do kraju w 1858 r. i został dzierżawcą Więcławic w powiecie miechowskim. W latach 1859-1866 przebywał wraz z żoną dobrowolnie na Syberii Wschodniej, zajmując się handlem oraz niosąc pomoc przebywającym tam rodakom.
Alojzy Wende zmarł 10 grudnia 1891 roku w Dębnikach pod Krakowem. Został pochowany w grobie weteranów na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Artur Szlufik
Źródło:
http://www.24ikp.pl/skarby/ludzie/zwykli/w/wende_alojzy/art.php