Jan Fieldorf (1893-1942)
Jan Fieldorf urodził się 2 maja 1893 r. w Krakowie, będąc synem kolejarza Andrzeja i Agnieszki z d. Szwanda. Pierwsze lata życia spędził w domu rodzinnym przy ul. Lubicz 24, gdzie wychowywał się wraz z trójką rodzeństwa – siostrą Emmą oraz braćmi Józefem i Augustem Emilem (w okresie II wojny światowej występując pod ps. „Nil” pełnił funkcję szefa Kedywu Armii Krajowej. Zamordowany w lutym 1953 r. wyrokiem Sądu Najwyższego PRL).
Nie znamy szczegółów dotyczących dzieciństwa naszego bohatera. W pierwszych latach życia kształcił się w czteroklasowej III Szkole Męskiej im. Św. Mikołaja przy ul. Lubomirskiego 19. Po ukończeniu nauki za namową młodszego brata Augusta wstąpił do Związku Strzeleckiego. Następnie, w czasie I wojny światowej służył jako plutonowy w 4 baterii 1. pułku artylerii Legionów Polskich. Od maja 1915 r., aż do września 1916 r. walczył na froncie, zaś w kwietniu 1917 r. został wskazany do odznaczenia austriackim Krzyżem Wojskowym Karola.
Nie znamy losów Jana Fieldorfa z okresu międzywojennego. Na początku lat 30. będąc w stopniu starszego sierżanta został odznaczony Krzyżem Niepodległości. Zapewne w tym okresie wszedł w związek małżeński z Jadwigą Fieldorf.
Moment wybuchu II wojny światowej zastał go najprawdopodobniej na Kielecczyźnie. W ramach Akcji AB mającej na celu zagładę polskiej inteligencji, 12 czerwca 1940 r. został zatrzymany przez Gestapo i osadzony w więzieniu na ul. Zamkowej w Kielcach. Lista wywozowa, na której znalazło się jego nazwisko wskazuje, że w momencie aresztowania pracował jako technik – przypuszczalnie w dawnych kamieniołomach w Wiśniówce Małej (5 km na północ od Kielc), o czym może świadczyć ówczesne miejsce zamieszkania.
Po kilku tygodniowym osadzeniu w więzieniu kieleckim, nasz bohater znalazł się w transporcie więźniów przeznaczonych na eksterminację w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen, który dotarł na miejsce 17 lipca 1940 r. Jan Fieldorf otrzymał numer 27 541 i został umieszczony w bloku 37 B. Następnie trafił do ówczesnej filii KL Sachsenhausen w Gross-Rosen, o czym świadczy lista więźniów z kwietnia 1941 r.
Miesiąc później, po powstaniu osobnego obozu KL Gross-Rosen Jan Fieldorf stał się jednym z jego pierwszych więźniów. Otrzymał numer 157. Przebywając w powyższym miejscu, na przełomie 1941 i 1942 r. przesłał kilka listów do żony Jadwigi zamieszkałej w Krakowie. Pod koniec grudnia 1941 r. w ramach akcji oczyszczania obozów koncentracyjnych z chorych i nienadających się do pracy więźniów (kryptonim Aktion „14f13”), znalazł się na liście 293 osób, które miały trafić do Zakładu Eutanazji w Bernburgu.
Jan Fieldorf zginął 10 lutego 1942 r. na terenie obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen. Oficjalną przyczynę śmierci stanowiła gruźlica płuc i osłabienie krążenia.
Gracjan Duda
Źródło:
Domański T., Jankowski A., Akcja AB na Kielecczyźnie, Kielce 2009
Wysocki W., „Nil” generał August Emil Fieldorf 1895-1953, Warszawa 2010