Jan Fieldorf (1893-1942)
Jan Fieldorf urodził się 2 maja 1893 r. w Krakowie, będąc synem kolejarza Andrzeja i Agnieszki z d. Szwanda. Pierwsze lata życia spędził w domu rodzinnym przy ul. Lubicz 24, gdzie wychowywał się wraz z trójką rodzeństwa – siostrą Emmą oraz braćmi Józefem i Augustem Emilem (w okresie II wojny światowej występując pod ps. „Nil” pełnił funkcję szefa Kedywu Armii Krajowej. Zamordowany w lutym 1953 r. wyrokiem Sądu Najwyższego PRL).
Nie znamy szczegółów dotyczących dzieciństwa naszego bohatera. W pierwszych latach życia kształcił się w czteroklasowej III Szkole Męskiej im. Św. Mikołaja przy ul. Lubomirskiego 19. Po ukończeniu nauki za namową młodszego brata Augusta wstąpił do Związku Strzeleckiego. Następnie, w czasie I wojny światowej służył jako plutonowy w 4 baterii 1. pułku artylerii Legionów Polskich. Od maja 1915 r., aż do września 1916 r. walczył na froncie, zaś w kwietniu 1917 r. został wskazany do odznaczenia austriackim Krzyżem Wojskowym Karola.
Nie znamy losów Jana Fieldorfa z okresu międzywojennego. Na początku lat 30. będąc w stopniu starszego sierżanta został odznaczony Krzyżem Niepodległości. Zapewne w tym okresie wszedł w związek małżeński z Jadwigą Fieldorf.
Moment wybuchu II wojny światowej zastał go najprawdopodobniej na Kielecczyźnie. W ramach Akcji AB mającej na celu zagładę polskiej inteligencji, 12 czerwca 1940 r. został zatrzymany przez Gestapo i osadzony w więzieniu na ul. Zamkowej w Kielcach. Współwięzień Tadeusz Gorecki wspominał o sytuacji, jaka nastąpiła dzień później „Na drugi dzień wypędzono nas na dziedziniec więzienny (..) Gestapowiec podszedł do mnie i długą chwilę badawczo mi się przyglądał. Byłem najmłodszy wiekiem wśród aresztowanych. Skierował mnie pod bramę do zwolnienia. Stał tam już inż. Fieldorf. Można sobie wyobrazić, jaki byłem szczęśliwy. Niestety, nie trwało to długo. Po przebadaniu wszystkich, szef skierował się znów do naszej grupki. Po krótkiej rozmowie inż. Fieldorf z powrotem wrócił do celi. Mnie zadał te same pytania co poprzednio. (..) Wróciliśmy do więzienia”.
Lista wywozowa, na której znalazło się nazwisko naszego bohatera wskazuje, że w momencie aresztowania pracował jako technik – przypuszczalnie w dawnych kamieniołomach w Wiśniówce Małej (5 km na północ od Kielc).
Po kilku tygodniowym osadzeniu w więzieniu kieleckim, nasz bohater znalazł się w transporcie więźniów przeznaczonych na eksterminację w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen, który dotarł na miejsce 17 lipca 1940 r. Jan Fieldorf otrzymał numer 27 541 i został umieszczony w bloku 37 B. Następnie trafił do ówczesnej filii KL Sachsenhausen w Gross-Rosen, o czym świadczy lista więźniów z kwietnia 1941 r.
Miesiąc później, po powstaniu osobnego obozu KL Gross-Rosen Jan Fieldorf stał się jednym z jego pierwszych więźniów. Otrzymał numer 157. Przebywając w powyższym miejscu, na przełomie 1941 i 1942 r. przesłał kilka listów do żony Jadwigi zamieszkałej w Krakowie. Pod koniec grudnia 1941 r. w ramach akcji oczyszczania obozów koncentracyjnych z chorych i nienadających się do pracy więźniów (kryptonim Aktion „14f13”), znalazł się na liście 293 osób, które miały trafić do Zakładu Eutanazji w Bernburgu.
Jan Fieldorf zginął 10 lutego 1942 r. na terenie obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen. Oficjalną przyczynę śmierci stanowiła gruźlica płuc i osłabienie krążenia.
Gracjan Duda
Źródło:
Domański T., Jankowski A., Akcja AB na Kielecczyźnie, Kielce 2009
Wysocki W., „Nil” generał August Emil Fieldorf 1895-1953, Warszawa 2010
Fieldorf Jan (Jan Wacław) – Żołnierze Niepodległości
Tadeusz Gorecki – SwiadkowieHistorii
Jan Fieldorf upamiętniony jest na Murze Pamięci OMPiO