„Imperialistyczne korzenie” Tytusa de Zoo

Solidna porcja polskiej pop-kultury?

Komiksy o Tytusie Romku i A’Tomku rozeszły się w nakładzie 11 mln egzemplarzy. Do maja 2010 roku ukazało się 31 albumów i jest to najdłużej wydawana seria komiksowa w Polsce.

Twórcą tego uniwersum był Henryk Jerzy Chmielewski, urodził się w Warszawie 7 czerwca 1923 roku. Jako nastolatek był członkiem 70 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. W marcu 1943 został żołnierzem Armii Krajowej, pod pseudonimem „Jupiter”. Półtora roku później był już uczestnikiem Powstania Warszawskiego w stopniu starszego strzelca w szeregach 7 pułku piechoty AK „Garłuch”. Niestety w pierwszym dniu Powstania dostał się do niewoli. Po dwumiesięcznym pobycie w niewoli, uciekł i ukrywał się na wsi w Janisławicach.

Po wojnie pracował jako grafik w czasopismach „Świat Przygód” i „Świat Młodych”. Do historii przeszedł jako twórca komiksów o Tytusie, Romku i A’Tomku. Papcio Chmiel za swoją twórczość otrzymał m.in. Srebrny Krzyż Zasługi, Krzyż AK, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Medal „Zasłużony kulturze Gloria Artis” i Order Uśmiechu.


Twórca komiksów o przygodach Tytusa, Romka i A’Tomka Papcio Chmiel (fot.arch.PAP/Paweł  Supernak)

Władze PRL piętnowały komiks ze względu na jego „imperialistyczne korzenie”. Z tego powodu pierwszy komiks o „Tytusie w kosmosie” przeleżał w redakcji dwa lata. Pretekstem do ukazania się pierwszego odcinka jego przygód było wystrzelenie przez Związek Radziecki sputnika. Na świecie rozpoczęła się era podboju kosmosu, ale także era atomowa. Według anegdoty komiks utrzymał się w „Świecie Młodych”, bo spodobał się dziewięcioletniemu synowi jednego z komunistycznych dygnitarzy.


(fot. Biletyna.pl)

Tematy pierwszych pięciu albumów o Tytusie były narzucone przez wydawcę. O czwartej księdze która znajduje się na naszej ekspozycji autor wspominał w wywiadach, że temat został mu narzucony „z góry”; musiał narysować swoich bohaterów w wojsku. A także nie mógł narysować Tytusa stojącego na warcie; tłumaczeniem było, iż cyt. „Tytus jako małpa nie może stać na warcie, bo żołnierz musi złożyć przysięgę”.


(fot. OMPiO)

Również uwagę cenzorów zwróciły czołgi rysowane przez Chmielewskiego, bo na rysunku karykaturalnym mogą być koślawe, więc obok musiały być zamieszczone grafiki (innego autora) z realistycznymi rysunkami sprzętu wojskowego i stąd wzięły się tablice A’Tomka w tej książeczce. ,,Najgorsza jednak był księga V, wspominam ją najgorzej. Była to opowieść o podróży wannolotem dookoła świata. Tytus miał odwiedzić festiwal młodzieży na Kubie, w Nowym Jorku bohaterowie mieli dać nauczkę rasiście dręczącemu murzynka, rysunki miały pokazywać polską szynkę w zagranicznych sklepach. Absolutnie konieczne było, żeby Tytus zakłócił manewry NATO. Cała podróż musiała zakończyć się w obozie pionierów w ZSRR. Na szczęście nie przeszedł pomysł, żeby Tytus wspierał komunistyczną partyzantkę w Angoli” – opowiadał po latach w jednym z wywiadów Chmielewski.

Henryk Jerzy Chmielewski zmarł 22 stycznia 2021 r.

Jego wspaniała seria jest wciąż niezwykle popularna wśród młodego pokolenia i pewnie jeszcze długo będzie.

Damian Kwietniewski

Źródła:

Jan Czerniecki, Papcio Chmiel i jego uniwersum, Teologia Polityczna Co Tydzień 270, https://teologiapolityczna.pl/tpct-270
Marcin Jaworski: „Ladies and gentlemen! Nauczcie się żyć” – Papcio Chmiel i nieprzemijająca wartość humoru, Teologia Polityczna Co Tydzień 270, https://teologiapolityczna.pl/tpct-270
Rozmowa z programu „Trzeci Punkt Widzenia”, wyemitowanego 4 października 2020 roku
Łukasz Chmielewski, Henryk Jerzy Chmielewski – Życie i twórczość, https://culture.pl
Henryk Jerzy Chmielewski, https://pl.wikipedia.org
Życiorys Papcia Chmiela, https://tytusromekiatomek.pl