24 lutego 1919 roku zmarł Franciszek Loeffler, kielecki działacz niepodległościowy, polityczny i społeczny, lider Polskiej Partii Socjalistycznej i organizator pierwszego związku zawodowego w Kielcach, komisarz Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego i rządu Jędrzeja Moraczewskiego na miasto Kielce i powiat kielecki, poseł na Sejm Ustawodawczy. Świetnie zapowiadającą się karierę polityczną Loefflera, przerwała nagle jego śmierć w wieku 44 lat w trakcie epidemii tyfusu plamistego w Kielcach.
Franciszek Dominik Loeffler urodził się 4 września 1875 roku w Kielcach w rodzinie drobnego kupca. Był synem Jana i Klementyny z Rejcheltów. W latach 1886-1894 uczył się w gimnazjum kieleckim. W tym czasie uczestniczył w tajnych kółkach samokształceniowych. Po ukończeniu szkoły pracował w Rządzie Gubernialnym Kieleckim, a następnie w cukrowni w Łyczkowicach oraz w Busku i Kielcach jako prokurent. Potem został buchalterem w kieleckiej fabryce obróbki marmurów.
W 1895 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i należał do pierwszego w Kielcach koła PPS Adama Nowickiego. Szybko stał się jednym z liderów partii w naszym mieście. W latach 1896-1898 był członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS, a następnie jego przewodniczącym. Doprowadził m.in. do przejęcia miejscowej organizacji SDKP przez PPS. Zorganizował kolportaż „Robotnika”, „Przedświtu”, „Światła” oraz broszur partyjnych.
W 1898 r. za swą działalność został aresztowany przez władze rosyjskie. Był więziony przez 5 miesięcy w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Skazano go na dwa lata pozbawienia prawa zamieszkania w Królestwie Polskim. Wydalony z granic Królestwa przebywał w Białymstoku i Grodnie, kontynuując działalność w PPS.
Po zakończeniu kary powrócił do Kielc. Od 1900 r. ponownie działał w kieleckim Komitecie Robotniczym, w OKR PPS i OKR PPS Frakcja Rewolucyjna, jednocześnie kierował kołem kamieniarzy. Aktywnie uczestniczył w wydarzeniach rewolucji 1905 r. Zorganizował w fabryce marmurów w 1906 r. pierwszy związek zawodowy w Kielcach – Stowarzyszenie Górników.
Po upadku rewolucji i rozbiciu przez policję rosyjską struktur kieleckiego PPS zaangażował się w prace kulturalno-oświatowe. Przyczynił się do powstania kieleckiego Oddziału Towarzystwa Kultury Polskiej (1908) i Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Kielcach (1909). Organizował również Stowarzyszenie Kursów dla Analfabetów Dorosłych. Był korespondentem „Robotnika” i „Jedności Robotniczej” oraz współpracownikiem pisma „Echa Kieleckie” (1906-1907).
Po wybuchu I wojny światowej współpracował z Komisariatami Wojskowymi Rządu Narodowego i z utworzoną przez Józefa Piłsudskiego Polską Organizacją Narodową. Po opuszczeniu Kielc przez strzelców, zagrożony aresztowaniem przez powracających Rosjan, schronił się w Jabłonkowie na Śląsku Cieszyńskim.
Do Kielc powrócił w połowie 1915 r. po ostatecznym zajęciu miasta przez wojska państw centralnych. Współpracując z Jędrzejem Moraczewskim odbudował struktury PPS w Kielcach. Tutaj był członkiem OKR PPS i przewodniczącym Rady Związków Zawodowych. Działał w stowarzyszeniu robotniczym „Społem”. Organizował wystąpienia kieleckich robotników przeciw okupacji austriackiej. Z ramienia PPS został radnym miasta (1916-1917) i uczestniczył w tworzeniu samorządu miejskiego.
Jednocześnie w tym okresie Loeffler był czołowym działaczem lewicy niepodległościowej na Kielecczyźnie. Pracował m.in. na rzecz konsolidacji ruchu niepodległościowego i współtworzył w 1915 r. Zjednoczone Organizacje Niepodległościowe w Kielcach. W latach 1915-1917 był członkiem Prezydium, sekretarzem i przewodniczącym Narodowej Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej. Współorganizował tygodnik „Ziemia Kielecka”, a następnie został jego głównym wydawcą i redaktorem (1915-1917). Pismo było wspierane przez POW, Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego oraz PPS i stanowiło półoficjalny organ legionowy. Reprezentował Kieleckie w Centralnym Komitecie Narodowym i Radzie Narodowej w Warszawie (1915-1917). Należał do władz Unii Demokratycznej, a następnie Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych (1917-1918).
W Kielcach organizował Towarzystwo „Piechur” i uczestniczył w pracach Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Od 1917 r. kierował okręgiem kieleckim Pogotowia Bojowego PPS. W listopadzie 1918 r. brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich w Kielcach i współorganizował Milicję Ludową.
Po odzyskaniu niepodległości pełnił funkcję komisarza Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego na miasto Kielce i powiat kielecki, a następnie w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. W wyborach parlamentarnych w styczniu 1919 roku, został wybrany jako jeden z 14 posłów PPS do Sejmu Ustawodawczego z obszaru zaboru rosyjskiego w okręgu nr 24 (Sandomierz).
Od 1898 jego żoną była Jadwiga Walentyna z domu Jokiel, z którą miał córkę Jadwigę oraz synów Jana i Juliusza.
Franciszek Loeffler zmarł 24 lutego 1919 roku w trakcie epidemii tyfusu plamistego w Kielcach. Został pochowany na Cmentarzu Starym w Kielcach.
Nagrobek Franciszka Loefflera na Cmentarzu Starym w Kielcach ( Foto OMPiO )
Za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Walecznych, Orderem Odrodzenia Polski i Krzyżem Niepodległości (1930).
W 1948 roku jedną z ulic w północnej części Kielc nazwano jego imieniem.
Artur Szlufik
Źródło: Jerzy Pająk, Jerzy Z. Pająk, Loeffler Franciszek Dominik [w:] Świętokrzyski Słownik Biograficzny, T. 2 1795-1918, oprac. zbior. pod red. J. Szczepańskiego, Kielce 2009.