Rotmistrz „Zapała”

Po wojnie rotmistrz „Zapała” posługiwał się książeczką wojskową, w której widniał stopień wojskowy „szeregowy”, wykształcenie – podstawowe i zawód – młynarz. Z tą książeczką wyjechał z Kielecczyzny, nie ujawnił się, pracował w młynie w Moszczenicy koło Gorlic. Nikt nie wiedział, że jest zawodowym oficerem, żołnierzem konspiracji. Dopiero w 1960 roku wrócił  do Kielc, gdzie tylko dzięki doktorowi Władysławowi Wojtasikowi, też żołnierzowi konspiracji, dostał pracę jako kierownik administracji w Szpitalu Miejskim. Niedługo potem dowiedział się, że za bój pod Mokrą we wrześniu 1939 r. został odznaczony  srebrnym krzyżem Orderu Virtuti Militari.

Michał Szrek urodził się w 1906 roku. Pochodził z Sosnowca, ale od dzieciństwa mieszkał w Karczówce pod Kielcami. Tu skończył Seminarium Nauczycielskie, ale  po obowiązkowej służbie w 10 Pułku Strzelców Konnych postanowił zostać zawodowym oficerem. Po bydgoskiej szkole podchorążych trafił jako podporucznik do 12 Pułku Ułanów Podolskich w Krzemieńcu. W sierpniu 1939 roku wraz z pułkiem, w którym był dowódcą plutonu łączności trafił z Wołynia w okolice Radomska i Wielunia. Pod Mokrą ułani podolscy pieszo walczyli z czołgami. Mieli do dyspozycji działka i rusznice przeciwpancerne. Niemcy stracili ponad 50 czołgów. Potem, gdy wycofywali się na Lublin, dowiedzieli się, że do Polski wkroczyli Rosjanie. Porucznikowi Szrekowi udało się dostać do Kielc. Już w listopadzie 1939 r. zaczęli go szukać Niemcy. Ukrył się w klasztorze na Karczówce. Przez policjanta Stemplowskiego związał się z konspiracją. Już 17 stycznia 1940 r. złożył przysięgę w ZWZ. Jako podinspekor podobwodu zaczął organizować struktury konspiracji w gminach Piekoszów, Korzecko i Chęciny. Miał pseudonim „Marmur”. Prowadził szkolenia, placówki zdobywały broń. Zaczęto przyjmować zrzuty broni, radiostacji i skoczków – cichociemnych . W czerwcu 1943 r. Niemcy otoczyli młyn i gospodarstwo Gorajów w Młynkach nad Wierną Rzeką, gdzie mieszkał „Marmur”. Rozstrzelali 7 osób, a zabudowania spalili. Zdradziła volksdojczka z Wesołej, doniosła o konspiratorach żandarmom z Łopuszna.


Patent oficerski wręcza Michałowi Szrekowi inspektor armii gen. dywizji Mieczysław Norwid Neugebauer.

Porucznik „Marmur” musiał się przenieść na inny teren. Z rozkazu majora „Wyrwy” został inspektorem na gminy Cisów i Raków. Przyjął pseudonim „Zapała”. Wkrótce otrzymał zadanie zorganizowania  2. kompanii 4 Pułku Piechoty Legionów. Kompletowanie obsady jednostki trwało pół roku. Kompania powstawała w Marzyszu- Kiełkowie i Trzemosznej, jej żołnierze odbierali zrzut w Kranowie. Ksiądz Henryk Peszko, kapelan Armii Krajowej pisał we wspomnieniach: „Przez jakieś leśne wertepy dotarłem z przewodnikiem omijając wieś Borków do wioski Trzemoszny, gdzie kwaterował większy oddział AK pod dowództwem por. „Zapały”. Sam dowódca tej kompanii por. „Zapała” okazał się człowiekiem bardzo koleżeńskim i bardzo przystępnym we współżyciu. Ucieszył się z mojego przybycia, tak samo jak jego zastępca ppor. Bolesław Kamiński. Oddział por. „Zapały” był bardzo dobrze zaopatrzony w żywność, a broń posiadali różną, trochę maszynowych pistoletów, jeden karabin maszynowy, następnie karabiny mausery i broń krótką, pistolety dziewiątki. Na następną noc opuściliśmy Trzemosznę i przesunęliśmy się do wioski Widełki. Tu oddział zatrzymał się na kilka dni, spotkawszy się z innym dużym zgrupowaniem, na czele którego stał znany partyzant por. „Barabasz”…


2. pluton 3. szawdronu 12. Pułku Ułanów Podolskich – dca ppor. Michał Szrek.

W sierpniu 1944 r. z Daleszyc w składzie 4 Pułku Piechoty Legionów kompania pod dowództwem por. „Zapały” ruszyła na pomoc walczącej Warszawie. W bitwie pod Antoniowem żołnierze 2. i 3. Kompanii zniszczyli siedem niemieckich samochodów wracających z pacyfikacji Antoniowa. Poległo 7 partyzantów. Straty niemieckie wyniosły 74 zabitych i kilkudziesięciu rannych. Pod Przysuchą rozkaz marszu na Warszawę został odwołany. Partyzanci wracali w swoje rejony po drodze walcząc z Niemcami. W pierwszych dniach września porucznik „Zapała” obejmuje dowództwo I batalionu i pełni tę funkcję aż do rozformowania 4 Pułku Piechoty w lasach Cisowskich. Wtedy zostaje awansowany do stopnia rotmistrza. Po wkroczeniu Rosjan nie ujawnia się. Według książeczki wojskowej pozostaje szeregowym.


Kurs w szkole podchorążych w Bydgoszczy na koniu Michał Szrek.

W latach osiemdziesiątych, gdy zaczynają się organizować dawne środowiska Akowskie Michał Szrek – rotmistrz „Zapała” zaczyna aktywnie uczestniczyć w organizowanych uroczystościach kombatanckich. Dopiero wtedy wielu jego żołnierzy z konspiracji dowiaduje się, że ich dowódca to przedwojenny ułan, kawaler orderu Virtuti Militari.

Marek Maciągowski