Adam Bornemisza (1837-1921)
Adam Bornemisza przyszedł na świat 7 stycznia 1837 r. w Adamfold w powiecie Saros na Węgrzech. Pochodził z węgierskiej rodziny Sandora i Marii z d. Pechy. Po ukończeniu szkoły, kontynuował naukę w Instytucie Wojskowym. Wraz z wstąpieniem do armii austriackiej otrzymał przydział do 28. Pułku Piechoty, gdzie dosłużył stopnia podporucznika. W 1860 r. objął posadę komornika w urzędzie powiatowym.
Kilka miesięcy po wybuchu Powstania Styczniowego, wiosną 1863 r. przybył do Krakowa i zaangażował się w pracę nad uczestnictwem w zrywie niepodległościowym. Wraz z awansem na stopień kapitana został przydzielony do zgrupowania płk A. Taniewskiego, gdzie powierzono mu dowództwo nad jednym z oddziałów. Po przeprawie przez Wisłę, 15 sierpnia 1863 r. wziął udział w nieudanej bitwie pod Wąsowem. Powyższa klęska sprawiła, że powrócił na teren Galicji i przyłączył się do formowanego oddziału Alberta Esterhazy’ego ps. „Otto”. Po jego dowództwem uczestniczył w bitwie pod Mełchowem, gdzie 30 września 1863 r. powstańcy ponieśli klęskę.
Bornemissa wzięty do niewoli trafił do więzienia kieleckiego. Współwięzień Bronisław Macieszkiewicz, tak wspominał jego przybycie: „We dwa tygodnie po odjeździe mojej matki, przy końcu września, przyprowadzono nam dwóch kolegów, świeżo zabranych z oddziału Otta. Byli to także dawniejsi oficerowie z wojska ……kiego. Pierwszy z nich Barnemissa, bardzo miłego ułożenia mężczyzna, kochający Węgry i Polskę na równi, zapalony wielbiciel wolności, tak od razu zaprzyjaźnił się z nami, jak gdybyśmy się znali długie lata i odtąd on, Monseu i ja stanowiliśmy trójkę nierozłączną”.
Przebywając w Kielcach wspólnie z K. Sokoliczem zaplanował ucieczkę z więzienia. Współwięźniowi udało się uciec, zaś Bornemissa pozostał w areszcie, aż do stycznia 1864 r., kiedy wraz z innymi został przetransportowany do więzienia w Radomiu. Po nieudanych próbach uwolnienia nasz bohater został skazany na osiedlenie na Syberii, o czym wspominał Bronisław Macieszkiewicz. Przypuszczalnie już w 1865 r. został ułaskawiony.
Po powrocie na Węgry pełnił poszczególne funkcje urzędnicze. Od 1881 r. był posłem w okręgu Bartfa w powiecie Saros, zaś cztery lata później objął posadę rządowego komisarza ziemskiego w prowincji Alduna. Został uhonorowany tytułem cesarsko-królewskiego szambelana. Od 1905 r. pełnił funkcję naczelnika powiatu Saros.
Zmarł 2 maja 1921 r. w Eperjes.
Gracjan Duda
Źródło:
Tobiem winien miłość, a Ojczyźnie życie: powstanie styczniowe w Świętokrzyskiem: wybór wspomnień uczestników walk, oprac. J. Kulpiński, A. Malicki, Włoszczowa 2023
Wspomnienia z niewoli moskiewskiej r. 1863 przez B. M., „Dziennik Literacki”, nr 28-33, 1865